TCK 247 Zimmet Suçu ve Cezası: Kamu Görevlisinin Sorumluluğu, Etkin Pişmanlık ve Değer Azlığı | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Devletin ve kamu kurumlarının malvarlığı, toplumun ortak emanetidir. Bu emanetin korunması ve idaresiyle görevli olan kamu görevlilerinin, bu malları kendi kişisel menfaatleri için kullanması veya sahiplenmesi, sadece bir yolsuzluk eylemi değil, aynı zamanda kamu idaresine duyulan güveni temelden sarsan en ağır suçlardan biridir. Türk Ceza Kanunu, bu ağır güven ihlalini, "Millete ve Devlete Karşı Suçlar" bölümünün altında, 247. maddesinde "Zimmet" suçu olarak özel bir başlık altında düzenlemiştir. Zimmet, en basit tanımıyla, bir kamu görevlisinin, görevi nedeniyle kendisine emanet edilen bir malı veya parayı zimmetine geçirmesidir.
Bu makalede, TCK 247'de düzenlenen bu ciddi kamu görevlisi suçunu, basit zimmet ile hileli davranışlarla işlenen nitelikli zimmet arasındaki farkları, "kullanma zimmeti" gibi özel halleri ve en önemlisi, bir sanığın cezasında çok büyük indirimler sağlayabilen "Etkin Pişmanlık" (TCK 248) ile "Değer Azlığı" (TCK 249) hükümlerini Yargıtay kararları ışığında ele alacağız. Bursa gibi büyük bir kamu hizmeti ağına sahip olan şehirde, bir belediye veznedarından bir icra müdürüne, bir okul müdüründen bir devlet hastanesi yetkilisine kadar geniş bir yelpazede bu suçun unsurları ortaya çıkabilir. Bu nedenle Osmangazi, Nilüfer, Yıldırım başta olmak üzere Bursa'nın 17 ilçesinde görev yapan tüm kamu görevlilerinin ve vatandaşların, bu suçun unsurlarını ve ağır sonuçlarını bilmesi hayati önem taşımaktadır.
BÖLÜM 1: ZİMMET SUÇU NEDİR? (TCK m. 247)
Madde 247- (1) Görevi nedeniyle zilyedliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
a) Suçun Tanımı ve Korunan Hukuki Değer
Zimmet suçu, bir kamu görevlisinin, görevi gereği kendisine teslim edilen veya koruma/gözetimi altında bulunan bir malı, kendisi veya bir başkası adına sahiplenmesi, kullanması veya harcamasıdır. Bu suçla korunan hukuki değer, kamu idaresinin güvenirliği, dürüstlüğü ve kamu malının korunmasıdır.
b) Suçun Faili ve Konusu
- Fail (Özgü Suç): Bu suçun faili herkes olamaz. Failin mutlaka bir "kamu görevlisi" olması ve zimmete geçirilen malın o kamu görevlisine "görevi nedeniyle" tevdi edilmiş olması gerekir. Bu nedenle bu suç, bir **"özgü suç"**tur.
- Konusu: Zimmetin konusu, para, menkul mal (araç, bilgisayar vb.), gayrimenkul veya herhangi bir ekonomik değeri olan her türlü malvarlığı değeri olabilir.
c) Basit Zimmet (TCK 247/1)
- Fiil: Kamu görevlisinin, kendisine emanet edilen malı basit bir şekilde sahiplenmesidir. Eylemde, zimmeti gizlemeye yönelik aldatıcı bir manevra yoktur.
- Ceza: 5 yıldan 12 yıla kadar hapis.
d) Nitelikli Zimmet (TCK 247/2)
- Fiil: Zimmet suçunun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesidir.
- Örnek: Bir belediye veznedarının, tahsil ettiği parayı zimmetine geçirdikten sonra, bu açığı kapatmak için sahte makbuzlar düzenlemesi veya muhasebe kayıtlarında oynamalar yapması.
- Ceza: Temel ceza yarı oranında (1/2) artırılır. Bu, cezanın 7,5 yıldan 18 yıla kadar çıkabilmesi anlamına gelir.
e) Kullanma Zimmeti (Daha Az Cezayı Gerektiren Hal) (TCK 247/3)
- Fiil: Zimmet suçunun, malı tamamen sahiplenmek için değil, geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesidir.
- Örnek: Bir kamu kurumu şoförünün, kurumun aracını hafta sonu şahsi işleri için izinsiz kullanıp Pazartesi günü geri getirmesi.
- Ceza İndirimi: Verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir.
BÖLÜM 2: ZİMMET SUÇUNA ÖZGÜ İNDİRİM NEDENLERİ
Kanun, zimmet suçu için iki çok önemli indirim mekanizması öngörmüştür.
a) En Önemli Kurum: Etkin Pişmanlık (TCK m. 248)
Failin, kamu zararını gidermesi halinde cezasında çok ciddi indirimler yapılır. İndirim oranı, zararın giderildiği aşamaya göre değişir:
- Soruşturma Başlamadan Önce Giderilirse: Verilecek cezanın üçte ikisi (2/3) indirilir.
- Kovuşturma (Dava) Başlamadan Önce Giderilirse: Verilecek cezanın yarısı (1/2) indirilir.
- Hüküm Verilmeden Önce Giderilirse: Verilecek cezanın üçte biri (1/3) indirilir.
Bu hüküm, kamu zararının en erken ve en eksiksiz şekilde karşılanmasını teşvik eden en önemli hukuki yoldur.
b) Değer Azlığı (TCK m. 249)
Zimmete geçirilen malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek ceza üçte birden yarısına kadar indirilir. Değerin "az" olup olmadığı, her somut olaya göre hâkim tarafından takdir edilir.
BÖLÜM 3: YARGITAY KARARLARI VE UYGULAMADAKİ ÖNEMLİ NOKTALAR
- Güveni Kötüye Kullanma (TCK 155) Suçundan Farkı: Her iki suç da "emanete ihanet" niteliğindedir. Ancak aralarındaki tek ve en temel fark, failin sıfatıdır. Eğer fail bir kamu görevlisi ise suç zimmettir (TCK 247). Eğer fail sivil bir kişi ise (şirket çalışanı, apartman yöneticisi vb.) suç güveni kötüye kullanmadır (TCK 155).
- "Zilyetliğin Devri" Şartı: Suçun oluşması için, malın zilyetliğinin (fiili hakimiyetinin) faile görevi gereği devredilmiş olması gerekir. Kamu görevlisinin, göreviyle ilgisi olmayan bir malı çalması zimmet değil, nitelikli hırsızlık suçunu oluşturabilir.
- İspat: Zimmet suçlarının ispatı, genellikle Sayıştay raporları, kurum içi teftiş kurulu raporları, bilirkişi incelemeleri (özellikle muhasebe alanında), banka kayıtları ve tanık beyanları ile sağlanır.
BÖLÜM 4: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: Zimmet suçu, doğrudan kamu idaresinin güvenilirliğini ve kamu malını hedef aldığı için;
- Şikâyete tabi değildir. Savcılık, suçu öğrendiği anda re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- İnfaz Hukuku:
- Suçun temel halinin (TCK 247/1) cezasının alt sınırı beş yıldır.
- Bu çok yüksek alt sınır nedeniyle, bu suçtan mahkûm olan bir kamu görevlisi hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Cezanın Ertelenmesi kararları verilmesi kesinlikle mümkün değildir.
- Zimmet suçundan verilecek bir mahkûmiyet kararı, failin mutlaka hapis cezası alması ve bu cezanın infaz rejimine göre önemli bir kısmını cezaevinde geçirmesi anlamına gelir. Ayrıca, failin memuriyetten çıkarılması gibi çok ağır idari sonuçları da vardır.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
Zimmet suçu, kamu görevlileri için öngörülen en ağır ve en ciddi suçlardan biridir. Kanun koyucu, kamu malına uzanan ellere karşı sıfır tolerans göstermiş ve bu suçu çok ağır yaptırımlara bağlamıştır. Ancak aynı zamanda, kamu zararını gidermeyi en üst düzeyde teşvik eden "etkin pişmanlık" gibi çok önemli bir "çıkış kapısı" da sunmuştur.
Bursa'da bir kamu kurumunda görev yapıyorsanız, göreviniz gereği size emanet edilen her türlü kamu kaynağının bir tüyü bitmemiş yetimin hakkı olduğunu ve bu emanete ihanetin sonuçlarının ne kadar ağır olduğunu bilmeniz gerekir. Bu suçla itham edilmeniz durumunda ise, karşı karşıya olduğunuz riskin büyüklüğü nedeniyle bir an bile kaybetmemelisiniz. Özellikle etkin pişmanlık hükümlerinden en lehe şekilde yararlanabilmek için, soruşturmanın en erken aşamasından itibaren bu alanda tecrübeli bir ceza avukatından hukuki destek almanız, bu zorlu süreçte atılacak en doğru ve en acil adımdır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
