TCK 252 Rüşvet Suçu ve Cezası: Kamu Görevlisine ve Özel Sektöre Rüşvet, Etkin Pişmanlık | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Kamu idaresinin adalet, liyakat ve dürüstlük ilkeleriyle işlemesi, bir devletin en temel meşruiyet kaynağıdır. Bu ilkelerin en büyük düşmanı ise, kamu görevlisinin sahip olduğu yetkiyi, şahsi bir menfaat karşılığında satılığa çıkardığı "rüşvet" suçudur. Rüşvet, toplumun devlete ve onun kurumlarına olan güvenini temelden sarsan, haksız rekabete yol açan ve kamu hizmetlerinin kalitesini düşüren bir yolsuzluk ve yozlaşma eylemidir. Türk Ceza Kanunu, bu toplumsal kanserle mücadele etmek amacıyla, 252. maddesinde "Rüşvet" suçunu, "Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar" bölümünde, hem rüşveti alan hem de veren taraf için çok ağır yaptırımlarla düzenlemiştir.
Bu makalede, TCK 252'de düzenlenen bu ciddi yolsuzluk suçunu, onu "irtikap" (kamu görevlisinin zorlaması) suçundan ayıran en temel farkları, suçun tamamlanması için paranın el değiştirmesinin dahi gerekmediğini, aracılık edenlerin sorumluluğunu, Yargıtay'ın yaklaşımını ve en önemlisi, suça karışan taraflara tam bir cezasızlık imkânı sunabilen özel "Etkin Pişmanlık" (TCK 254) kurumunu detaylıca inceleyeceğiz. Bursa gibi devasa bir ekonomik büyüklüğe ve kamu hizmeti ağına sahip bir şehirde, Büyükşehir Belediyesi'nin bir ihalesinden, bir ilçe belediyesindeki imar iznine, bir kamu hastanesindeki bir işlemden Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) gibi bir meslek kuruluşundaki bir belgeye kadar her alanda rüşvet suçunun unsurları ortaya çıkabilir. Bu nedenle Bursa'nın 17 ilçesindeki tüm vatandaşların, tacirlerin ve kamu görevlilerinin bu suçun unsurlarını ve ağır sonuçlarını bilmesi hayati önem taşımaktadır.
BÖLÜM 1: RÜŞVET SUÇU NEDİR? (TCK m. 252)
a) Suçun Tanımı ve İrtikap Suçundan Temel Farkı
Rüşvet, bir kamu görevlisinin, görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması karşılığında, bir başkasından haksız bir menfaat sağlaması konusunda anlaşmaya varmasıdır.
Rüşvet ve İrtikap (TCK 250) Arasındaki En Temel Fark: Bu iki yolsuzluk suçunu ayıran en temel unsur, vatandaşın hukuki konumudur.
|
Kriter |
İrtikap (TCK 250) |
Rüşvet (TCK 252) |
|
Tarafların Rolü |
Kamu görevlisi faildir, vatandaş ise mağdurdur. |
Kamu görevlisi VE vatandaş, her ikisi de faildir. |
|
İradenin Niteliği |
Vatandaşın iradesi baskı, korku veya hile ile sakatlanmıştır. |
Tarafların iradeleri serbest ve hukuka aykırı bir iş üzerinde anlaşmaya dayalıdır. |
Kısacası, irtikapta "zorlanan/kandırılan" bir vatandaş, rüşvette ise "haksız bir işi yaptırmak için görevliyle anlaşan" bir vatandaş vardır.
b) Suçun Tarafları ve Cezaları
Rüşvet suçu, çok taraflı bir suçtur ve kanun, suça karışan her bir aktörü ayrı ayrı fail olarak kabul eder.
- Rüşvet Veren (m. 252/1): Kamu görevlisine, göreviyle ilgili bir işi yapması veya yapmaması için menfaat sağlayan kişidir.
- Rüşvet Alan (m. 252/2): Bu menfaati sağlayan kamu görevlisidir.
- Aracılık Eden (m. 252/5): Rüşvet anlaşmasının sağlanması veya paranın transferi gibi konularda aracılık eden kişidir.
- Menfaat Sağlanan Üçüncü Kişi (m. 252/6): Rüşvetin, kamu görevlisinin kendisi yerine, onun gösterdiği bir yakınına veya bir tüzel kişiye sağlanması durumunda, bu menfaati kabul eden kişidir.
- Ceza: Yukarıdaki kişilerin tamamı, müşterek fail olarak, dört yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
c) Anlaşmanın Varması Suçun Tamamlanması İçin Yeterlidir (m. 252/3)
Rüşvet suçunun oluşması için, paranın veya menfaatin el değiştirmesi şart değildir. Tarafların, "şu işi yapman karşılığında sana şu menfaati sağlayacağım" konusunda anlaşmaya varmaları anında suç tamamlanmış sayılır.
BÖLÜM 2: SUÇUN KAPSAMININ GENİŞLETİLMESİ VE NİTELİKLİ HALLER
- Kamu Görevlisi Gibi Cezalandırılan Özel Sektör Yöneticileri (m. 252/8): Kanun, rüşvet suçunun kapsamını çok geniş tutmuştur. Sadece devlet memurları değil; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları (Barolar, Ticaret Odaları vb.), kamu iştiraki olan şirketler, kamu yararına çalışan dernekler, kooperatifler ve hatta halka açık anonim şirketlerin adına hareket eden yöneticiler de bu suçun faili olabilir.
- Yargı Mensuplarına Rüşvet (m. 252/7): Rüşvet alan veya talep eden kişinin; yargı görevi yapan (hâkim, savcı), hakem, bilirkişi, noter veya yeminli mali müşavir olması halinde, adalete olan güveni daha fazla sarstığı için verilecek ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
- Uluslararası Rüşvet (m. 252/9-10): Kanun, yabancı devlet görevlilerine veya uluslararası örgüt temsilcilerine verilen rüşveti de aynı şekilde cezalandırmaktadır.
BÖLÜM 3: TAM CEZASIZLIK HALİ: ETKİN PİŞMANLIK (TCK m. 254)
Kanun koyucu, rüşvet çarkını kırmak ve suçun ortaya çıkarılmasını teşvik etmek amacıyla, pişmanlık gösteren taraflar için tam bir cezasızlık hali öngören çok özel bir "etkin pişmanlık" kurumu düzenlemiştir. Bu, bir nevi "savcılığa ilk koşan kazanır" sistemidir.
- Kural: Rüşvet alan, rüşvet veren veya suça iştirak eden diğer kişilerden herhangi biri, durum henüz resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumu yetkili makamlara (Savcılık, polis vb.) ihbar ederse, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz.
- Rüşvet Alan İçin Ek Şart: Rüşvet alan kişinin bu hükümden yararlanabilmesi için, aldığı rüşvet konusu şeyi de makamlara aynen teslim etmesi gerekir.
Bu hüküm, suça karışan taraflara, diğerleri kendisini ihbar etmeden önce davranarak cezadan tamamen kurtulma imkânı tanır.
BÖLÜM 4: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: Rüşvet suçu, kamu idaresinin güvenilirliğine karşı işlenen en ağır suçlardan biri olduğu için;
- Şikâyete tabi değildir.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- Tüzel Kişi Sorumluluğu (m. 253): Rüşvet suçu suretiyle yararına menfaat sağlanan şirketler hakkında faaliyet izninin iptali ve müsadere gibi güvenlik tedbirlerine hükmedilebilir.
- İnfaz Hukuku:
- Suçun temel cezasının alt sınırı dört yıldır.
- Bu çok yüksek alt sınır nedeniyle, bu suçtan mahkûm olan bir fail hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Cezanın Ertelenmesi kararları verilmesi kesinlikle mümkün değildir.
- Rüşvet suçundan alınan bir mahkûmiyet, failin mutlaka uzun süreli bir hapis cezası alması ve bu cezanın infaz rejimine göre önemli bir kısmını cezaevinde geçirmesi anlamına gelir. Ayrıca, kamu görevlisi olan failin memuriyetten çıkarılması gibi çok ağır idari sonuçları da vardır.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
Rüşvet suçu, toplumsal ve ekonomik düzenin kanseri olarak kabul edilen, sonuçları son derece ağır bir yolsuzluk suçudur. İrtikap suçundan farklı olarak, rüşvette her iki tarafın da suçlu olduğu ve kanun önünde eşit derecede ağır cezalarla karşı karşıya kaldığı unutulmamalıdır. Kanunun sunduğu tek çıkış yolu ise, henüz soruşturma başlamadan önce pişmanlık göstererek durumu adli makamlara ihbar etmeyi öngören etkin pişmanlık hükmüdür.
Bursa'da bir vatandaş veya bir işletme sahibi olarak, herhangi bir kamu kurumunda yasal bir hakkınız olan bir işi yaptırmak için "işlerin hızlanması" veya "kolaylık sağlanması" gibi vaatlerle sizden bir menfaat talep edilirse, bu tuzağa düşmemeniz hayati önemdedir. Bu tür bir talebi kabul etmek, sizi bir mağdur olmaktan çıkarıp, ağır bir suçun faili haline getirir. Böyle bir durumla karşılaştığınızda yapmanız gereken, talebi reddetmek ve durumu derhal Cumhuriyet Başsavcılığı'na bildirmektir. Bu suçla itham edilmeniz durumunda ise, karşı karşıya olduğunuz riskin büyüklüğü nedeniyle bir an bile kaybetmeden, bu alanda tecrübeli bir ceza avukatından hukuki destek almanız mutlak bir zorunluluktur.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
