TCK 185 Zehirli Madde Katma Suçu ve Cezası: Gıda Güvenliği ve Üretici Sorumluluğu | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Toplum sağlığının en temel güvencesi, tükettiğimiz suların, gıdaların ve diğer temel ihtiyaç maddelerinin temiz ve güvenli olmasıdır. Bu güven zincirinin herhangi bir halkasında meydana gelebilecek kasıtlı veya ihmalkâr bir kirlenme, sadece bireyler için değil, tüm toplum için ciddi sağlık felaketlerine yol açabilir. Türk Ceza Kanunu, bu hayati alanı korumak amacıyla, "Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar" bölümünde, 185. maddede "Zehirli Madde Katma" suçunu özel olarak düzenlemiştir. Bu suç, içecek sularını, gıda maddelerini veya tüketilen diğer şeyleri, zehir katarak veya başka suretlerle bozarak kamu sağlığını tehlikeye atan eylemleri en ağır şekilde cezalandırmayı hedefler.
Bu makalede, TCK 185'te düzenlenen bu önemli suçu, kasıtlı (bilerek ve isteyerek) ve taksirli (dikkatsizlik ve özensizlik sonucu) işlenmesi arasındaki temel farkları, suçun unsurlarını, Yargıtay'ın yaklaşımını ve hukuki sonuçlarını detaylıca inceleyeceğiz. Türkiye'nin en önemli tarım ve gıda üretim merkezlerinden biri olan Bursa'da, Karacabey ve Mustafakemalpaşa ovalarındaki tarımsal üretimden, İnegöl ve Kestel'deki gıda işleme tesislerine, BUSKİ tarafından sağlanan şehir şebeke suyundan, market raflarındaki ürünlere kadar bu suçun unsurları geniş bir yelpazede ortaya çıkabilir. Bu nedenle Bursa'nın 17 ilçesindeki tüm üreticilerin, işletmecilerin ve vatandaşların, gıda güvenliğinin bu cezai boyutunu bilmesi büyük önem taşımaktadır.
BÖLÜM 1: ZEHİRLİ MADDE KATMA SUÇU NEDİR? (TCK m. 185)
Bu suç, failin kastına (kasıtlı veya taksirli) göre iki farklı fıkrada düzenlenmiştir.
a) Suçun Tanımı ve Amacı (Soyut Tehlike Suçu)
Bu suç, içme sularına veya tüketilecek her türlü maddeye zehir katmak veya başka bir şekilde bozmak suretiyle kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürmektir. Suçun en önemli özelliği, bir "soyut tehlike suçu" olmasıdır. Yani, suçun oluşması için birinin o suyu veya gıdayı tüketerek fiilen zehirlenmesi veya hastalanması şart değildir. Sadece zehirli veya bozulmuş bir maddenin, belirsiz sayıda insanın tüketimine sunularak sağlıkları için bir tehlike potansiyeli yaratılmış olması suçun tamamlanması için yeterlidir.
b) Suçun Konusu: Hangi Ürünler Kapsamdadır?
Kanun, suçun konusunu çok geniş tutmuştur:
- İçilecek sular: Şehir şebeke suyu, barajlar, kuyular, ambalajlı sular.
- Yenilecek veya içilecek her çeşit besin: Meyve, sebze, et, süt, ekmek, konserve, içecekler vb.
- Kullanılacak veya tüketilecek her çeşit şey: İlaçlar, kremler, diş macunu, şampuan gibi vücutla temas eden veya tüketilebilen diğer tüm ürünler.
c) Kasten Zehirli Madde Katma (TCK 185/1)
"(1) ...zehir katarak veya başka suretlerle bunları bozarak kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşüren kimseye iki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası verilir."
- Fiil: Bu, suçun kasıtlı ve en ağır halidir. Failin, genel bir tehlike yaratacağını bilerek ve isteyerek (genel kastla) hareket etmesi gerekir. Eylem iki şekilde işlenebilir:
- Zehir Katarak: Doğrudan siyanür, arsenik gibi bilinen bir zehri veya sağlığa zararlı herhangi bir kimyasal maddeyi katmak.
- Başka Suretlerle Bozarak: Zehir olmasa dahi, sağlığa zararlı başka maddeler (cam kırıkları, metal parçaları, zararlı bakteri veya mikroorganizmalar) eklemek veya ürünün kimyasal yapısını bozarak onu tehlikeli hale getirmek.
- Ceza: 2 yıldan 15 yıla kadar hapis. Ceza aralığının genişliği, eylemin vahametine göre hâkime geniş bir takdir yetkisi tanır.
d) Taksirle Zehirli Madde Katma (TCK 185/2)
"(2) Yukarıdaki fıkrada belirtilen fiillerin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak işlenmesi halinde, üç aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur."
- Fiil: Bu fıkra, "gıda zehirlenmesi" gibi olayların temelini oluşturan ihmal durumlarını kapsar. Failin tehlike yaratma kasıtı yoktur; tehlike, failin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranması (taksir) sonucu meydana gelir.
- Örnekler:
- Bir gıda üretim tesisinde hijyen kurallarına uyulmaması nedeniyle ürünlerin zararlı bakterilerle (Salmonella, E. coli vb.) kirlenmesine neden olmak.
- Bir çiftçinin, hasat dönemi öncesi kullanılması yasak olan veya limitleri aşan bir tarım ilacını (pestisit) ürünlere uygulaması.
- Bir su arıtma tesisinde, klorlama gibi dezenfeksiyon işlemlerinin ihmal edilmesi.
- Ceza: 3 aydan 1 yıla kadar hapis.
BÖLÜM 2: YARGITAY KARARLARI VE UYGULAMADAKİ ÖNEMLİ NOKTALAR
- Belirli Bir Kişiye Karşı İşlenmesi Halinden Farkı: Bu suçun hedefi, belirsiz sayıda insandan oluşan kamudur. Eğer fail, zehri belirli bir kişiyi (eşini, hasmını vb.) hedef alarak onun yiyeceğine veya içeceğine katarsa, bu eylem artık TCK 185'i değil, çok daha ağır olan Kasten Yaralama (TCK 86) veya Kasten Öldürmeye Teşebbüs (TCK 81-35) suçlarını oluşturur.
- Bilirkişi Raporu Zorunluluğu: Bir maddeye zehir katılıp katılmadığı, bozulup bozulmadığı ve insan sağlığı için tehlike arz edip etmediği teknik bir konu olduğundan, Yargıtay bu suçtan mahkûmiyet kararı verilebilmesi için mutlaka Gıda Mühendisleri, Kimyagerler, Biyologlar veya Adli Tıp Kurumu'ndan uzman bilirkişi raporu alınmasını zorunlu kılar. Bu rapor olmadan hüküm kurulamaz.
- Failin Sorumluluğu: Suçun kasıtlı hali herhangi bir kişi tarafından işlenebilirken, taksirli hali genellikle gıda üreticisi, işletmecisi, imalatçısı veya bu işletmelerdeki kalite kontrolden sorumlu yetkililer (gıda mühendisi, sorumlu müdür vb.) tarafından işlenir.
BÖLÜM 3: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: TCK 185'te düzenlenen suç, doğrudan kamu sağlığını hedef aldığı için;
- Şikâyete tabi değildir. Savcılık, Tarım ve Orman Bakanlığı veya Sağlık Bakanlığı müfettişlerinin bir raporu, bir vatandaşın ihbarı veya basında çıkan bir haber üzerine re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- İnfaz Hukuku:
- TCK 185/2 (Taksirli Hal): Ceza aralığı (3 ay-1 yıl) düşük olduğundan, sanığın sicili temiz ise genellikle Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Cezanın Ertelenmesi kararları verilebilir.
- TCK 185/1 (Kasten Hal): Ceza aralığı (2-15 yıl) çok ağır olduğundan, bu suçtan mahkûmiyet halinde hapis cezası kaçınılmazdır. Mahkemenin 2 yıl ve altında bir ceza vermesi halinde HAGB/erteleme mümkün olsa da, eylemin vahameti nedeniyle genellikle bu sınırın üzerinde cezalara hükmedilir.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 185, toplumun en temel güven duygusu olan gıda ve su güvenliğini, hem kasıtlı saldırılara hem de ihmalkâr davranışlara karşı koruyan hayati bir ceza normudur. Bu madde, gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren herkese, yaptıkları işin sadece bir ticari faaliyet olmadığını, aynı zamanda bir kamu sağlığı sorumluluğu taşıdığını ve en küçük bir ihmalin dahi ciddi cezai sonuçlar doğurabileceğini hatırlatmaktadır.
Bursa gibi bir tarım ve gıda sanayi merkezinde, bir üretici, işletmeci veya sorumlu yöneticiyseniz, tesisinizdeki hijyen ve güvenlik standartlarının yasalara tam uyumlu olduğundan emin olmanız, sizi bu ağır cezai sorumluluktan koruyacak tek yoldur. Tükettiği bir üründen zarar gören bir vatandaşsanız, durumu derhal Tarım ve Orman Bakanlığı'nın "ALO 174 Gıda Hattı"na veya doğrudan Cumhuriyet Başsavcılığı'na bildirme hakkınız vardır. Bu tür teknik ve bilirkişi raporuna dayalı davalarda, sürecin en başından itibaren uzman bir avukattan hukuki destek almak, haklarınızın etkin bir şekilde korunmasını sağlayacaktır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
