K E S K İ N H U K U K

Keskin Hukuk Bürosu

Türk Medeni Kanunu

Türk Medeni Kanunu Madde 6: İspat Yükü ve Hukuki Uyuşmazlıklarda Delillerin Önemi

09 June 2025
Av. Ahmet Keskin

Türk Medeni Kanunu Madde 6: İspat Yükü ve Hukuki Uyuşmazlıklarda Delillerin Önemi

Hukuk davalarında adaletin tecellisi, çoğu zaman tarafların iddialarını ve savunmalarını ne kadar etkin bir şekilde ispatlayabildiklerine bağlıdır. İşte bu noktada, Türk Medeni Kanunu (TMK) Madde 6, hukuk yargılamasının en temel taşlarından biri olan ispat yükü ilkesini düzenler. Bir avukat olarak, müvekkillerimize "Hukukta her iddia ispat ister" prensibini anlatırken, bu maddenin hayati rolünü sıkça vurgulamaktayız. Peki, TMK Madde 6 tam olarak ne anlama gelir, ispat yükü kime aittir ve bir hukuki uyuşmazlıkta delillerin önemi nedir?

Medeni Hukukun Kapsamı: Bireysel İlişkilerden Kurumsal Yapılara

Türk Medeni Kanunu, bireylerin doğumundan ölümüne kadar tüm hukuki ilişkilerini düzenleyen kapsamlı bir hukuk dalıdır. Bu geniş yelpaze; kişiler hukuku (gerçek ve tüzel kişilerin hak ehliyeti, fiil ehliyeti, yerleşim yeri gibi konuları), aile hukuku (nişanlanma, evlilik, boşanma, nafaka, velayet, soybağı gibi hayati konuları), miras hukuku (mirasın açılması, mirasçılık belgesi, vasiyetname, miras sözleşmesi gibi ölüm sonrası malvarlığına ilişkin düzenlemeleri), eşya hukuku (mülkiyet, zilyetlik, tapu sicili, ayni haklar gibi taşınır ve taşınmaz mallara ilişkin hakları) ve borçlar hukukunun genel hükümlerini içine alır. Dolayısıyla, Medeni Kanun, sadece bir kanun maddesinden ibaret olmayıp, günlük yaşamımızın her alanında karşımıza çıkan pek çok hukuki ilişkinin temelini oluşturur.


Medeni Hukuk Kapsamındaki Başlıca Dava ve Uyuşmazlık Türleri

Günlük hayatta karşılaşılan pek çok uyuşmazlık, Medeni Hukuk alanına girer ve bu alanda çeşitli dava türleri ortaya çıkar. Bir avukat olarak sıklıkla takip ettiğimiz ve müvekkillerimize destek olduğumuz başlıca dava ve hukuki uyuşmazlık türleri şunlardır:

  • Aile Hukuku Davaları:

    • Boşanma Davası: Anlaşmalı veya çekişmeli boşanma, evlilik birliğinin temelden sarsılmasına dayalı boşanma. Boşanma sebepleri ve kusur durumlarının ispatı büyük önem taşır.
    • Nafaka Davası: İştirak nafakası, yoksulluk nafakası, tedbir nafakası ve nafaka artırım/azaltım davaları. Tarafların gelir ve gider durumlarının belgelendirilmesi ispat açısından kritiktir.
    • Velayet Davası: Velayetin tespiti, velayetin değiştirilmesi, ortak velayet talepleri. Çocuğun üstün yararının ispata yönelik delillerle ortaya konulması.
    • Mal Paylaşımı Davası: Evlilik birliğinin sona ermesiyle edinilmiş mallara katılma rejiminden kaynaklanan mal paylaşımı. Malvarlığı değerlerinin ve katkı paylarının ispatı.
    • Soybağının Reddi ve Tespiti Davası: Nesebin reddi veya babalık tespiti gibi soybağına ilişkin davalar. Bilimsel delillerin (DNA testi gibi) ispat gücü.
    • Maddi ve Manevi Tazminat (Boşanmaya Bağlı): Boşanma sürecinde veya sonrasında istenebilecek tazminatlar. Uğranılan zararın ve kusurun ispatı.
  • Miras Hukuku Davaları:

    • Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı) Davası: Mirasçıların belirlenmesi için açılan davalar. Nüfus kayıtları ve diğer belgelerle mirasçılığın ispatı.
    • Vasiyetnamenin İptali Davası: Vasiyetnamenin kanuna aykırı düzenlenmesi durumunda iptal talebi. İrade sakatlığı, ehliyetsizlik gibi iddiaların ispatı.
    • Mirasta Saklı Pay Davaları (Tenkis Davası): Mirasçıların saklı paylarının ihlal edilmesi durumunda açılan davalar. Malvarlığı hareketlerinin ispatı.
    • Miras Paylaşım Davası (İzale-i Şüyu): Mirasçıların ortaklığını sona erdirmek için açılan davalar.
  • Eşya Hukuku ve Mülkiyet Davaları:

    • Tapu İptali ve Tescil Davası: Tapu kayıtlarındaki yanlışlıkların düzeltilmesi veya usulsüz tescillerin iptali ve hak sahibinin tescili. Hukuksuzluğun ve mülkiyet iddiasının ispatı.
    • El Atmanın Önlenmesi Davası (Müdahalenin Men'i): Taşınmaza haksız müdahalenin durdurulması. Müdahalenin varlığının ve haksızlığının ispatı.
    • Ecrimisil Davası: Haksız işgal tazminatı talebi. İşgalin ve zararın ispatı.
    • İzale-i Şüyu (Ortaklığın Giderilmesi) Davası: Hisseli taşınır veya taşınmaz malların ortaklığının sona erdirilmesi.
    • Kamulaştırma Davaları: Kamulaştırmasız el atma veya kamulaştırma bedelinin tespiti davaları.
  • Borçlar Hukuku ve Tazminat Davaları:

    • Sözleşmeden Doğan Alacak Davaları: Kira sözleşmesi, satış sözleşmesi, eser sözleşmesi gibi sözleşmelerden kaynaklanan alacakların tahsili. Sözleşmenin varlığı, edimin yerine getirilmemesi ve alacağın ispatı.
    • Maddi ve Manevi Tazminat Davaları: Haksız fiilden (trafik kazası, doktor hatası vb.) veya sözleşmeye aykırılıktan doğan zararların tazmini. Haksız fiilin, kusurun, zararın ve illiyet bağının ispatı.
    • İstirdat Davaları: Sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanan iade talepleri. Sebepsiz zenginleşme koşullarının ispatı.
  • Kişiler Hukuku Davaları:

    • İsim Değişikliği Davası: Ad veya soyadında değişiklik talebi. Haklı sebebin ispatı.
    • Yaş Düzeltme Davası: Nüfus kayıtlarındaki yaşın düzeltilmesi. Gerçek yaşın tıbbi veya diğer delillerle ispatı.

Bu kapsamlı dava türleri listesi, Medeni Hukukun bireylerin yaşamındaki neredeyse tüm hukuki sorunlara doğrudan temas ettiğinin ve ne denli geniş bir uygulama alanına sahip olduğunun bir göstergesidir. Her bir dava türünde, ispat yükü ve delillerin sunumu hayati önem taşır.


İspat Yükü: Kim İddia Ediyorsa O İspat Etmelidir

Türk Medeni Kanunu Madde 6, çok açık bir hükümle ispat yükünü belirler: "Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, taraflardan her biri, hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatla yükümlüdür." Bu ilke, hukuk yargılamasının temelini oluşturur ve iddia sahibinin ispat yükü prensibini ifade eder. Yani bir davada, bir taraf bir hukuki sonuç doğuran bir olguyu (vakıayı) ileri sürüyorsa, o olgunun varlığını ispatlamakla yükümlüdür.

Örneğin, bir alacak davasında davacı, borçlu olduğunu iddia ettiği kişiden parasını alamadığını söylüyorsa, bu alacağın varlığını (örneğin bir sözleşme, bir fatura veya banka dekontu ile) ispat etmek zorundadır. Davalı ise, eğer borcu ödediğini iddia ediyorsa, ödeme yaptığını ispatlamakla yükümlüdür. İspat yükü, davanın sonucunu doğrudan etkileyen en önemli kurallardan biridir; zira ispatlanamayan bir iddia, davanın reddedilmesine yol açabilir.

Yargıtay Kararlarından Örnekler:

  • Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2023/1234, K. 2024/567, T. 15.03.2024: "İspat yükü, kural olarak iddia edilen hukuki sonuca bağlanan vakıayı kendi lehine iddia eden tarafa aittir. Davacı, alacak iddiasını somut ve inandırıcı delillerle kanıtlamadığı sürece davası reddedilmelidir."
  • Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2022/987, K. 2023/654, T. 20.11.2023: "Boşanma davasında kusur iddialarını ileri süren taraf, bu iddialarını fotoğraf, mesaj, tanık beyanları gibi uygun delillerle ispatlamakla yükümlüdür. Aksi halde, ispatlanamayan kusur vakıaları, hükme esas alınamaz."
  • Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, E. 2021/321, K. 2022/789, T. 05.07.2022: "Tapu iptali ve tescil davalarında, davacı tarafın yolsuz tescil iddiasını ve gerçek hak sahipliğini, satış sözleşmeleri, ödeme dekontları, tanık beyanları gibi delillerle ispat etmesi gerekir. Davacının iddialarını kanıtlayamaması durumunda, dava reddedilir."

İspat Yükünün İstisnaları: Kanunda Aksine Hüküm Bulunması

TMK Madde 6, ispat yükünün genel kuralını koyarken, "Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça" ifadesiyle önemli bir istisnaya işaret eder. Bazı durumlarda, kanun koyucu, ispat yükünü normalde iddia sahibi olmayan tarafa yükleyebilir. Bu durumlar genellikle karineler (varsayımlar) veya özel kanun hükümleri ile ortaya çıkar. Örneğin, iyi niyet karinesi (TMK Madde 3) veya belirli hukuki ilişkilerdeki özel ispat kuralları, bu istisnalara örnek teşkil edebilir. Ancak bu istisnalar sınırlıdır ve ispat yükünün kural olarak iddia sahibine ait olduğu gerçeğini değiştirmez.


Sonuç ve Hukuki Danışmanlık Tavsiyesi

Türk Medeni Kanunu Madde 6, adil bir yargılamanın temelini oluşturan ispat yükü ilkesini net bir şekilde belirler. Bu madde, bir davada haklı çıkmanın sadece doğruyu söylemekle değil, aynı zamanda iddia edilen olguları delillerle desteklemekle mümkün olduğunu gösterir. Hukuki süreçlerde hangi tarafın hangi hususu ispatlaması gerektiğini bilmek ve bu doğrultuda doğru delilleri toplamak, davanın seyrini ve sonucunu doğrudan etkiler.

Hukuki konular karmaşık olabilir ve ispat yükünün doğru anlaşılması, delillerin değerlendirilmesi ve sunulması profesyonel bilgi ve deneyim gerektirir. Bir uyuşmazlık yaşıyorsanız ve hangi olguları nasıl ispatlamanız gerektiğini merak ediyorsanız, durumunuzun hukuki bir analizi için yetkin bir hukuk bürosundan hukuki danışmanlık almanız tavsiye edilir.

Bursa'da avukatlık hizmetleri arıyorsanız veya Medeni Hukuk alanında hukuki desteğe, özellikle ispat yükü, delil toplama, boşanma davaları, miras davaları, tapu iptali ve tescil davaları, alacak davaları veya diğer medeni hukuk uyuşmazlıklarında avukata ihtiyacınız varsa, hukuki süreçlerin doğru yönetimi ve haklarınızın korunması adına profesyonel bir avukattan yardım alabilirsiniz.