TCK 180 Trafik Güvenliğini Taksirle Tehlikeye Sokma Suçu ve Cezası: Deniz, Hava ve Demiryolu Sorumluluğu | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Deniz, hava ve demiryolu ulaşımı, binlerce insanın aynı anda seyahat ettiği, en küçük bir hatanın veya ihmalin feci sonuçlar doğurabileceği, yüksek düzeyde dikkat ve özen gerektiren özel ulaşım modlarıdır. Bu sistemlerin güvenliği, sadece kasıtlı kötü niyetli eylemlere karşı değil, aynı zamanda bu sistemleri yöneten profesyonellerin dikkatsizlik ve özensizliklerine (taksirlerine) karşı da korunmalıdır. Türk Ceza Kanunu, bu hassas dengeyi gözeterek, 180. maddesinde "Trafik Güvenliğini Taksirle Tehlikeye Sokma" suçunu özel bir başlık altında düzenlemiştir. Bu suç, kasıt olmaksızın, ihmalkâr bir davranışla bu üç ulaşım türünde genel bir tehlikeye neden olmayı cezalandırır.
Bu makalede, TCK 180'de düzenlenen bu özel "taksirli" suçu, suçun en önemli özelliği olan kara ulaşımını kapsamaması durumunu, bu suçun faili olabilecek kaptan, pilot, makinist gibi kişilerin sorumluluklarını, Yargıtay'ın yaklaşımını ve hukuki sonuçlarını detaylıca inceleyeceğiz. Hem Marmara Denizi'ne açılan önemli limanlara sahip olan hem de hava ve demiryolu ağlarıyla Türkiye'ye bağlanan Bursa için bu suç tipi özel bir önem taşır. Gemlik Limanı ve Mudanya BUDO iskelesindeki deniz trafiğinden, Yenişehir Havalimanı'ndaki hava trafiğine ve şehir içi Bursaray ile şehirlerarası Yüksek Hızlı Tren (YHT) hatlarındaki demiryolu trafiğine kadar, Bursa'nın 17 ilçesini birbirine ve dünyaya bağlayan tüm bu sistemlerde görev alan profesyonellerin bu hukuki sorumluluğu bilmesi hayati önemdedir.
BÖLÜM 1: TRAFİK GÜVENLİĞİNİ TAKSİRLE TEHLİKEYE SOKMA SUÇU NEDİR? (TCK m. 180)
Madde 180- (1) Deniz, hava veya demiryolu ulaşımında, kişilerin hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından bir tehlikeye taksirle neden olan kimseye üç aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir.
a) Suçun Tanımı ve Amacı (Soyut Tehlike Suçu)
Bu suç, bir kişinin, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranarak (taksirle), deniz, hava veya demiryolu ulaşımında, belirsiz sayıda insanın canı, sağlığı veya malvarlığı için bir tehlikeye neden olmasıyla oluşur. Bu suç da bir **"soyut tehlike suçu"**dur. Yani, suçun oluşması için bir geminin batması, bir uçağın düşmesi veya bir trenin raydan çıkması gibi somut bir kazanın meydana gelmesi şart değildir. Sadece bu tür bir kazaya yol açabilecek ciddi bir tehlike durumunun yaratılmış olması suçun tamamlanması için yeterlidir. Kanunun amacı, felaketleri olmadan önce, onlara yol açan ihmalleri cezalandırmaktır.
b) Suçun En Önemli Özelliği: KARA ULAŞIMINI KAPSAMAMASI
TCK 180. madde, bilinçli bir tercihle sadece deniz, hava ve demiryolu ulaşımını kapsamaktadır. Kara ulaşımı (otoyollar, caddeler vb.) bu maddenin dışındadır. Dolayısıyla, bir kamyon şoförünün ihmaliyle yola tehlikeli bir madde dökerek kara trafiği için bir tehlike yaratması bu suçu oluşturmaz. Kara ulaşımındaki taksirli eylemler, ancak bir yaralanma veya ölümle sonuçlandıklarında TCK 89 (Taksirle Yaralama) veya TCK 85 (Taksirle Öldürme) kapsamında cezalandırılır. Kanun koyucu, yolcu ve yük kapasiteleri çok daha yüksek olan ve bir ihmalin sonuçlarının çok daha feci olabileceği deniz, hava ve demiryolu için bu özel önleyici suç tipini ihdas etmiştir.
c) Suçun Faili: Kimler Sorumlu Olabilir?
Bu suçun faili, genellikle bu ulaşım modlarında dikkat ve özen yükümlülüğü bulunan profesyonellerdir:
- Deniz Ulaşımında: Gemi kaptanı, kılavuz kaptan, liman görevlisi, deniz trafik kontrolörü.
- Hava Ulaşımında: Pilot, hava trafik kontrolörü, kule görevlisi, uçak bakım teknisyeni.
- Demiryolu Ulaşımında: Tren makinisti, "vatman" (Bursaray gibi şehir içi sistemlerde), makasçı, sinyalizasyon görevlisi.
BÖLÜM 2: SUÇU OLUŞTURAN TAKSİRLİ EYLEMLERE ÖRNEKLER
- Deniz Ulaşımı: Bir gemi kaptanının, seyir kurallarını ihlal ederek veya hava durumunu dikkate almayarak gemiyi tehlikeli sulara sokması; bir liman görevlisinin gemilere yanlış yanaşma talimatı vermesi.
- Hava Ulaşımı: Bir hava trafik kontrolörünün, dikkatsizliği sonucu iki uçağa tehlikeli derecede yakınlaşacak bir rota vermesi; bir bakım teknisyeninin, uçağın kritik bir parçasının bakımını usulüne uygun yapmaması.
- Demiryolu Ulaşımı: Bir makinistin, yorgunluk nedeniyle kırmızı sinyalde geçerek bir başka trenle çarpışma tehlikesi yaratması; bir sinyalizasyon görevlisinin makası yanlış yöne ayarlaması.
BÖLÜM 3: YARGITAY KARARLARI VE UYGULAMADAKİ ÖNEMLİ NOKTALAR
- Somut Tehlikenin Varlığı: Her ne kadar suç soyut bir tehlike suçu olsa da, Yargıtay eylemin gerçekten de somut bir tehlike yaratma potansiyeli taşımasını arar. Tehlikenin "önemli" ve "yakın" olması gerekir. Bu tehlikenin var olup olmadığı, her somut olayda gemi mühendisleri, havacılık uzmanları veya demiryolu mühendislerinden oluşan bir bilirkişi heyetinin raporuyla tespit edilir.
- İlliyet Bağı (Neden-Sonuç İlişkisi): Ortaya çıkan tehlike ile failin ihmalkâr davranışı arasında doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi kurulmalıdır. Eğer tehlike, failin kontrolü dışındaki öngörülemez bir teknik arıza veya sabotaj gibi bir sebepten kaynaklanmışsa, suç oluşmaz.
- Zarar Meydana Gelirse Ne Olur? Taksirli eylem sonucunda bir kaza olur ve insanlar yaralanır veya ölürse, fail artık TCK 180'den değil, çok daha ağır cezalar öngören TCK 89 (Taksirle Yaralama) veya TCK 85 (Taksirle Öldürme) suçlarından yargılanır.
BÖLÜM 4: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: TCK 180'de düzenlenen suç, doğrudan kamu güvenliğini ilgilendirdiği için;
- Şikâyete tabi değildir. Savcılık, ilgili kurumların (Liman Başkanlığı, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü vb.) raporu veya bir ihbar üzerine re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- İnfaz Hukuku:
- Suçun cezası üç aydan üç yıla kadar hapistir.
- Ceza aralığı, sanığın sicili temiz ise ve tehlike son anda atlatılmışsa, mahkemenin Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Cezanın Ertelenmesi kararı vermesini mümkün kılar.
- Ancak, ihmalin çok büyük olduğu ve bir felaketin eşiğinden dönüldüğü durumlarda, mahkeme caydırıcılığı sağlamak amacıyla hapis cezasına hükmedebilir. 2 yılı aşan bir cezada ise hapis cezasının fiilen infazı gündeme gelir.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 180, deniz, hava ve demiryolu gibi kitlesel ulaşım modlarında görev alan profesyonellerin omuzlarındaki ağır sorumluluğun ceza hukukundaki yansımasıdır. Bu madde, bu alanlarda "dikkatsizliğe" ve "ihmale" yer olmadığını, en küçük bir hatanın dahi, bir kaza yaşanmasa bile ciddi bir suç olarak kabul edilebileceğini açıkça ortaya koyar. Kara ulaşımının bu madde dışında tutulması, kanun koyucunun bu üç ulaşım türünün potansiyel tehlike ve yolcu kapasitesi bakımından taşıdığı özel riski dikkate aldığını göstermektedir.
Bursa'da, BUDO'da görevli bir kaptan, Yenişehir Havalimanı'nda görevli bir kontrolör veya Bursaray'da görevli bir vatman olarak, taşıdığınız on binlerce insanın can güvenliğinin sizin dikkat ve özeninize emanet olduğunu bilmek, bu suçun sanığı olmaktan kaçınmanın tek yoludur. Bu suçla itham edilmeniz durumunda, olayın teknik detaylarının ve ihmal derecesinin tespiti için uzman bilirkişi raporları hayati önem taşıyacağından, sürecin en başından itibaren uzman bir ceza avukatından hukuki destek almanız büyük önem taşır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
