TCK 283 Suçluyu Kayırma Suçu ve Cezası: Suçluya Yardım ve Yataklık Etmek | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Bir suç işlendikten sonra adaletin tecellisi için en önemli aşama, failin yakalanarak yargı önüne çıkarılması ve hak ettiği cezayı almasının sağlanmasıdır. Bu süreci, kasıtlı eylemlerle engellemek, suçlunun saklanmasına veya kaçmasına yardımcı olmak, sadece işlenen ilk suça değil, aynı zamanda tüm adalet sistemine ve toplumun adalet beklentisine karşı işlenmiş ayrı bir haksızlıktır. Türk Ceza Kanunu, bu tür eylemleri, "Adliyeye Karşı Suçlar" bölümünde, 283. maddede "Suçluyu Kayırma" suçu olarak özel bir başlık altında düzenlemiştir. Bu suç, halk arasında genellikle "suçluya yardım ve yataklık etmek" olarak bilinir.
Bu makalede, TCK 283'te düzenlenen bu önemli suçu, bu suçu "suç delillerini yok etme" (TCK 281) ve "suçu bildirmeme" (TCK 278) suçlarından ayıran temel farkları, suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi halindeki nitelikli durumu ve en önemlisi, yakın akrabayı veya suç ortağını kayıran kişiye ceza verilmemesini sağlayan özel cezasızlık halini Yargıtay kararları ışığında ele alacağız. Bursa gibi büyük bir şehirde, bir yakınının veya arkadaşının işlediği bir suç sonrasında ne yapacağını bilemeyen bir kişinin, farkında olmadan bu suçun faili haline gelmesi mümkündür. Bu nedenle Bursa'nın 17 ilçesindeki tüm vatandaşların, yardımseverlik ile suça iştirak etmek arasındaki bu hassas hukuki çizgiyi bilmesi büyük önem taşımaktadır.
BÖLÜM 1: SUÇLUYU KAYIRMA SUÇU NEDİR? (TCK m. 283)
Madde 283- (1) Suç işleyen bir kişiye araştırma, yakalanma, tutuklanma veya hükmün infazından kurtulması için imkan sağlayan kimse, altı aydan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
a) Suçun Tanımı ve Korunan Hukuki Değer
Bu suç, daha önce bir suç işlemiş olan bir kişiye, adli makamların elinden kurtulması amacıyla aktif bir şekilde yardım ve imkan sağlamaktır. Bu suçla korunan hukuki değer, adaletin tecellisi, ceza yargılamasının etkinliği ve infaz rejiminin işlerliğidir. Devlet, suçluların yakalanarak hak ettikleri cezayı almalarını engelleyen her türlü eylemi yasaklamaktadır.
b) Suçun Unsurları
- Öncül Suç: Ortada mutlaka daha önce işlenmiş bir suç ve bu suçu işleyen bir "suçlu" bulunmalıdır.
- Fail: Öncül suça iştirak etmemiş herhangi bir kişi olabilir.
- Hareket: Suçluya, adli süreçten kurtulması için "imkan sağlamak." Bu, aktif bir eylemdir.
- Örnekler:
- Polisten kaçan bir kişiyi evinde veya işyerinde saklamak.
- Suçlunun şehir dışına kaçması için ona para veya araba temin etmek.
- Suçlunun eşkalini değiştirmesine (saçını boyamasına, estetik ameliyat olmasına) yardımcı olmak.
- Polise, suçlunun nerede olduğu hakkında kasten yalan bilgi vererek yanlış yöne sevk etmek.
- Özel Kast: Failin, yardım ettiği kişinin bir suç işlediğini bilmesi ve onu adaletten kurtarma amacıyla hareket etmesi gerekir.
BÖLÜM 2: SUÇUN NİTELİKLİ HALİ VE EN ÖNEMLİ İSTİSNASI
a) Nitelikli Hal: Kamu Görevlisi Tarafından İşlenmesi (m. 283/2)
Eğer bu suç, bir kamu görevlisi tarafından göreviyle bağlantılı olarak işlenirse (örneğin, bir polis memurunun, aranan bir şüpheliye baskın yapılacağını önceden haber vererek kaçmasını sağlaması), verilecek ceza yarı oranında (1/2) artırılır.
b) Şahsi Cezasızlık Sebebi: Yakın Akrabayı veya Suç Ortağını Kayırma (m. 283/3)
"(3) Bu suçun üstsoy, altsoy, eş, kardeş veya diğer suç ortağı tarafından işlenmesi halinde, cezaya hükmolunmaz."
Bu, suçun en önemli ve en sık karşılaşılan istisnasıdır. Kanun koyucu, kişiyi, en yakınlarına olan sadakat bağı ile devlete olan adalet borcu arasında bir seçim yapmaya zorlamamak için tam bir cezasızlık hali öngörmüştür.
- Kural: Bir kişi, suç işleyen;
- Üstsoyu veya altsoyu (anne, baba, çocuk, torun),
- Eşi,
- Kardeşi,
- Veya kendisinin de iştirak ettiği suçtaki diğer suç ortağını, kayırması halinde, TCK 283'ten dolayı cezalandırılmaz.
- Örnek: Bir baba, cinayet işleyen oğlunu evinde saklarsa, TCK 283'ten ceza almaz. Bir kişi, birlikte hırsızlık yaptığı arkadaşının kaçmasına yardım ederse, sadece hırsızlıktan ceza alır, ayrıca suçluyu kayırmadan ceza almaz.
BÖLÜM 3: DİĞER SUÇLARDAN FARKI
- Suçu Bildirmeme (TCK 278): TCK 278, işlenmekte olan bir suçu pasif bir şekilde bildirmemeyi cezalandırır. TCK 283 ise, suç işlendikten sonra suçluya aktif bir şekilde yardım etmeyi cezalandırır. Eylemsiz kalmak ile eylemde bulunmak arasındaki farktır.
- Suç Delillerini Yok Etme (TCK 281): TCK 281, suçun delillerini (cansız nesneleri) hedef alır. TCK 283 ise suçun failini (canlı insanı) hedef alır.
- Suça Yardım Etme (TCK 39): Suça yardım etme, suç işlenirken faile yardım etmektir. Suçluyu kayırma ise, suç işlenip bittikten sonra faile yardım etmektir.
BÖLÜM 4: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: Suçluyu kayırma suçu, doğrudan adliyenin işleyişine karşı işlendiği için;
- Şikâyete tabi değildir. Savcılık, suçu öğrendiği anda re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- İnfaz Hukuku:
- Suçun temel halinin cezası altı aydan beş yıla kadardır. Bu geniş aralık, hâkime eylemin vahametine göre ceza tayin etme imkanı verir.
- Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Cezanın Ertelenmesi kararları, ancak mahkemenin 2 yıl veya altında bir ceza vermesi halinde mümkündür.
- Bu suçta en belirleyici olan, TCK 283/3'teki şahsi cezasızlık sebebidir. Yargılanan sanıkların önemli bir kısmı, kayırdıkları kişinin kanunda sayılan yakınlarından biri olması nedeniyle beraat etmektedir.
- Nitelikli halin (kamu görevlisi tarafından işlenme) varlığında ise hapis cezası riski ciddi şekilde yükselir.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 283 Suçluyu Kayırma suçu, "adaletten kaçış yoktur" ilkesinin bir güvencesidir. Bu madde, suç işlendikten sonra adaletin tecellisini engellemeye yönelik her türlü aktif yardımı cezalandırarak, suçluların izole edilmesini ve yakalanmasını kolaylaştırmayı amaçlar. Diğer yandan kanun, aile bağlarının kutsallığına ve bir suçtaki ortaklık ilişkisine saygı göstererek, kişileri en yakınlarını "ele vermek" zorunda bırakmayan önemli bir insani istisna tanımıştır.
Bursa'da yaşayan bir vatandaş olarak, bir yakınınızın veya arkadaşınızın bir suça karıştığını öğrenmeniz durumunda, ona yardım etme içgüdüsüyle hareket etmeden önce durup düşünmeniz gerekir. Eğer yardım ettiğiniz kişi kanunda sayılan yakın akrabalarınızdan biri değilse, yaptığınız "iyilik", sizi 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezası gerektiren ciddi bir suçun faili haline getirebilir. Bu gibi durumlarda yapılacak en doğru şey, suça karışan yakınınızı bir avukatla görüştürerek adalete teslim olması ve lehindeki tüm hukuki imkanlardan yararlanması için ikna etmektir. Sizin, onu saklayarak veya kaçmasına yardım ederek sürece dahil olmanız, durumu herkes için daha da karmaşık hale getirecektir. Bu suçla itham edilmeniz durumunda ise, kayırdığınız kişiyle olan hukuki bağınızın tespiti savunmanızın temelini oluşturacağından, bir ceza avukatından destek almanız hayati önem taşır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
