TCK 172 Radyasyon Yayma Suçu ve Cezası: Kasıtlı Saldırı ve Nükleer Tesis Sorumluluğu | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Teknolojik gelişmeler, insanlığa büyük faydalar sağlarken aynı zamanda yeni ve potansiyel olarak yıkıcı tehlikeleri de beraberinde getirmiştir. Bu tehlikelerin en ciddilerinden biri, nükleer ve radyoaktif materyallerin kötüye kullanılmasıdır. Gözle görülmeyen, sessiz ve uzun vadeli zararlara yol açabilen radyasyon, hem birey hem de toplum sağlığı için büyük bir tehdit oluşturur. Türk Ceza Kanunu, bu modern tehlikeye karşı kamunun güvenliğini ve sağlığını korumak amacıyla, 172. maddesinde "Radyasyon Yayma" suçunu, kasıtlı saldırıdan endüstriyel ihmale kadar uzanan farklı senaryoları kapsayacak şekilde, çok ağır yaptırımlarla özel olarak düzenlemiştir.
Bu makalede, TCK 172'de düzenlenen bu özel ve teknik suçu, belirli bir kişiyi hedef alan kasıtlı saldırı, genel tehlike yaratma ve bir tesisteki ihmal sonucu radyasyon sızmasına neden olma gibi farklı hallerini, Yargıtay'ın bu konudaki yaklaşımını ve suçun hukuki sonuçlarını detaylıca inceleyeceğiz. Her ne kadar akla ilk olarak nükleer santraller gelse de, radyoaktif materyaller günümüzde birçok alanda kullanılmaktadır. Bursa gibi büyük bir sanayi ve sağlık merkezinde, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi veya Bursa Şehir Hastanesi gibi büyük hastanelerin nükleer tıp ve onkoloji bölümlerinde, Otomotiv ve makine sanayinde kalite kontrol için kullanılan endüstriyel radyografi cihazlarında ve araştırma laboratuvarlarında radyoaktif kaynaklar bulunmaktadır. Bu nedenle, bu suçun unsurlarını bilmek, özellikle bu alanlarda çalışan profesyoneller için ve genel olarak toplum güvenliği açısından Bursa'nın 17 ilçesi için de önem arz etmektedir.
BÖLÜM 1: RADYASYON YAYMA SUÇU NEDİR? (TCK m. 172)
Bu suç, failin kastına (kasıtlı veya taksirli) ve eylemin hedefine (belirli bir kişi veya belirsiz sayıda kişi) göre dört farklı fıkrada düzenlenmiştir.
a) Belirli Bir Kişiye Karşı Sağlığını Bozma Maksadıyla Radyasyona Maruz Bırakma (TCK 172/1)
"(1) Bir başkasını, sağlığını bozmak amacıyla ve bu amacı gerçekleştirmeye elverişli olacak surette, radyasyona tabi tutan kişi, üç yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."
- Fiil: Bu, suikast benzeri, doğrudan bir kişiyi hedef alan en ağır saldırı biçimidir. Failin, elindeki radyoaktif kaynağı, belirli bir kişinin sağlığını bozmak özel kastıyla kullanması gerekir.
- Ceza: 3 yıldan 15 yıla kadar hapis.
b) Belirsiz Sayıda Kişiye Karşı Radyasyon Yayma (TCK 172/2)
- Fiil: Birinci fıkradaki sağlığa zarar verme eyleminin, belirsiz sayıda kişiye (bir şehrin su şebekesine radyoaktif madde karıştırmak gibi) karşı işlenmesidir. Bu, bir terör eylemi niteliği taşıyan kitlesel bir saldırıdır.
- Ceza: Beş yıldan az olmamak üzere hapis.
c) Genel Tehlike Yaratacak Biçimde Radyasyon Yayma (TCK 172/3)
"(3) Bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olacak biçimde radyasyon yayan veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine etkide bulunan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."
- Fiil: Bu fıkrada, failin birinin sağlığını bozma gibi özel bir kastı yoktur. Failin, genel bir tehlike yaratacağını bilerek ve isteyerek (genel kastla) radyasyon yayması veya nükleer bir sürece müdahale etmesi yeterlidir. Bu, TCK 170'teki genel güvenliği tehlikeye sokma suçunun radyasyona özgü halidir.
- Örnek: Çalınan bir radyoaktif kaynağı, sonuçlarını bilerek, bir çöp konteynerine veya parka atmak.
- Ceza: 2 yıldan 5 yıla kadar hapis.
d) Taksirle Radyasyon Yayılmasına Neden Olma (TCK 172/4)
"(4) Radyasyon yayılmasına ... gerekli dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak neden olan kişi... altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."
- Fiil: Bu, endüstriyel kaza senaryosudur. Failin tehlike yaratma kastı yoktur; tehlike, bir laboratuvar veya tesisin işletilmesi sırasında gerekli güvenlik protokollerine, dikkat ve özen yükümlülüğüne uyulmaması sonucu meydana gelir.
- Örnek: Bir hastanenin radyoterapi ünitesinde, kalibrasyon hatası veya personel ihmali nedeniyle hastalara veya çevreye kontrolsüz radyasyon yayılmasına neden olmak.
- Ceza: 6 aydan 3 yıla kadar hapis.
BÖLÜM 2: YARGITAY KARARLARI VE UYGULAMADAKİ ÖNEMLİ NOKTALAR
- "Elverişlilik" Unsuru ve Bilirkişi Raporları: Bu suçun tüm hallerinde, yayılan radyasyonun veya yapılan eylemin, kanunda belirtilen zararları (sağlığı bozma, genel tehlike yaratma vb.) doğurmaya "elverişli" olması gerekir. Bu elverişliliğin tespiti, teknik ve bilimsel bir konu olduğundan, mahkemeler bu tür davalarda mutlaka Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK) gibi uzman kurumlardan veya üniversitelerin ilgili bölümlerinden bilirkişi raporu alırlar. Bu rapor, davanın kaderini belirler.
- İlliyet Bağı (Neden-Sonuç İlişkisi): Özellikle taksirli suçta (TCK 172/4), radyasyon sızıntısı ile failin dikkat ve özen yükümlülüğünü ihlal etmesi arasında doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi kurulmalıdır. Eğer sızıntı, öngörülemez bir doğal afet veya üçüncü bir kişinin sabotajı gibi bir nedenle meydana gelmişse, tesis sorumlusuna ceza verilemez.
- Failin Sorumluluğu: Suçun taksirli hali, sadece tesisi işletmekle sorumlu kişiler (yöneticiler, güvenlik amirleri vb.) tarafından işlenebilen bir "özgü suç" niteliği taşır. Kasıtlı haller ise, radyoaktif maddeye herhangi bir yolla erişim sağlayan herkes tarafından işlenebilir.
BÖLÜM 3: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: Radyasyon yayma suçu, kamunun tamamını ilgilendiren, sonuçları itibarıyla son derece ağır ve tehlikeli bir suç olduğu için;
- Şikâyete tabi değildir. Savcılık, suçu öğrendiği anda re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- İnfaz Hukuku:
- Suç için öngörülen cezalar, en hafif halinde bile (taksirli hal) ciddidir.
- TCK 172/1 (Kasıtlı Saldırı) ve 172/2 (Kitlesel Saldırı): Cezaların alt sınırları (3 ve 5 yıl) çok yüksek olduğundan, bu suçlardan mahkûmiyet halinde Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Cezanın Ertelenmesi kararları verilmesi kesinlikle mümkün değildir. Mahkûmiyet, failin mutlaka uzun süreli hapis cezası alması anlamına gelir.
- TCK 172/3 (Genel Tehlike): Alt sınır 2 yıl olduğu için, HAGB/erteleme teknik olarak mümkün olsa da, suçun niteliği gereği mahkemelerin hapis cezasına hükmetmesi kuvvetle muhtemeldir.
- TCK 172/4 (Taksirli Hal): Ceza aralığı (6 ay-3 yıl) daha düşüktür. Bu fıkradan verilecek 2 yıl ve altındaki cezalarda HAGB/erteleme kararı verilmesi mümkündür.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 172 Radyasyon Yayma suçu, ceza kanunumuzun teknolojik ve bilimsel gelişmelere paralel olarak kendini nasıl güncellediğinin en somut örneklerinden biridir. Bu madde, radyoaktif materyallerin kullanımının ne kadar büyük bir sorumluluk gerektirdiğini ve bu sorumluluğun ihlalinin ne kadar ağır sonuçlar doğurabileceğini açıkça ortaya koymaktadır.
Bursa'daki bir sanayi kuruluşunda, hastanede veya araştırma merkezinde radyoaktif kaynaklarla çalışan veya bu tesislerin yönetiminden sorumlu olan herkesin, Nükleer Düzenleme Kurumu'nun yönetmeliklerine ve kanunun gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne harfiyen uyması, hem toplum sağlığını korumak hem de kendilerini bu ağır cezai sorumluluktan uzak tutmak için bir zorunluluktur. Bu tür bir olayın mağduru olmanız veya böyle bir suçla itham edilmeniz durumunda, davanın son derece teknik ve uzmanlık gerektiren (bilirkişi raporları, idari düzenlemeler vb.) yapısı nedeniyle, sürecin en başından itibaren uzman bir ceza avukatından hukuki destek almanız hayati önem taşımaktadır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
