TCK 187 Sahte veya Ruhsatsız İlaç Yapma ve Satma Suçu ve Cezası: Eczacı ve Doktor Sorumluluğu | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
İlaç, insan sağlığını korumak, iyileştirmek ve yaşam kalitesini artırmak için kullanılan en hassas ve en sıkı denetime tabi ürünlerin başında gelir. Bu ürünlerin üretiminden hastaya ulaşana kadarki her aşama, mutlak bir güven ilişkisi üzerine kuruludur. Bu güveni sarsacak, insan sağlığını hiçe sayacak şekilde sahte, ruhsatsız veya tehlikeli nitelikte ilaç üretmek veya satmak, Türk Ceza Kanunu'nun 187. maddesinde "Kişilerin Hayatını ve Sağlığını Tehlikeye Sokacak Biçimde İlaç Yapma veya Satma" suçu olarak, kamu sağlığını korumak amacıyla çok ağır yaptırımlara bağlanmıştır.
Bu makalede, TCK 187'de düzenlenen bu önemli kamu sağlığı suçunu, TCK 186'daki "bozuk ilaç ticareti" suçundan farklarını, suçu oluşturan "üretme" ve "satma" eylemlerini, doktor ve eczacı gibi sağlık profesyonellerinin ağırlaştırılmış sorumluluğunu, Yargıtay'ın aradığı kriterleri ve suçun hukuki sonuçlarını detaylıca inceleyeceğiz. Türkiye'nin en büyük sağlık altyapılarından birine sahip olan Bursa'da, Bursa Şehir Hastanesi ve Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi gibi dev sağlık kampüslerinden, şehrin dört bir yanına yayılmış binlerce eczaneye ve ilaç deposuna kadar geniş bir farmasötik ağ bulunmaktadır. Bu ağın güvenliği, Osmangazi, Nilüfer, Yıldırım başta olmak üzere Bursa'nın 17 ilçesindeki tüm vatandaşların sağlığı için hayati önemdedir. Bu nedenle "merdiven altı" üretim, sahte ilaç ticareti ve internet üzerinden yapılan kontrolsüz satışlara karşı bu kanun maddesi en önemli güvencedir.
BÖLÜM 1: TEHLİKELİ İLAÇ YAPMA VEYA SATMA SUÇU NEDİR? (TCK m. 187)
Madde 187- (1) Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç üreten veya satan kimseye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve adlî para cezası verilir.
a) Suçun Tanımı ve Korunan Hukuki Değer
Bu suç, insan hayatını ve sağlığını tehlikeye atma potansiyeli taşıyan bir ilacın üretilmesi veya satılmasıyla oluşur. Bu suçla korunan hukuki değer, bireylerin ve dolayısıyla toplumun genelinin sağlığı, yani "kamu sağlığıdır." Bu bir "tehlike suçu" olup, suçun oluşması için birinin o ilacı kullanarak fiilen zarar görmesi şart değildir; ilacın bu tehlikeyi taşıyor olması ve üretilmesi veya satışa sunulması yeterlidir.
b) Suçun TCK 186'dan Farkı Nedir?
- TCK 186 (Bozuk İlaç Ticareti): Genellikle başlangıçta yasal ve güvenli olan bir ilacın, son kullanma tarihinin geçmesi veya saklama koşullarının ihlali gibi nedenlerle sonradan bozularak tehlikeli hale gelmesi ve bu halinin bilinerek satılmasıdır.
- TCK 187 (Tehlikeli İlaç Yapma/Satma): İlacın en başından itibaren tehlikeli olması durumunu hedefler. Eylemin temelinde genellikle sahtecilik veya ruhsatsızlık yatar.
c) Suçun Hareket Unsurları: "Üretmek" ve "Satmak"
- Üretmek: Bir ilacı, gerekli izinler, hijyen koşulları ve farmasötik standartlar olmaksızın, ham maddelerden imal etmektir ("merdiven altı üretim").
- Satmak: Üretilmiş olan bu tehlikeli ilacı, bedel karşılığında piyasaya sürmektir. Satışın eczane, internet veya elden yapılması arasında bir fark yoktur.
d) Suçun En Önemli Şartı: "Hayat ve Sağlığı Tehlikeye Sokacak Biçimde Olması"
Bir ilacın bu madde kapsamında tehlikeli sayılmasına yol açan en yaygın durumlar şunlardır:
- Sahte İlaç: İçeriğinde etkin madde hiç bulunmayan, farklı bir etkin madde bulunan veya olması gerekenden çok az ya da çok fazla etkin madde içeren ilaçlar.
- Ruhsatsız İlaç: Sağlık Bakanlığı ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) tarafından bilimsel olarak incelenip onaylanmamış, güvenliği ve etkinliği belirsiz olan ilaçlar.
- Kontamine (Bulaşmış) İlaç: Hijyenik olmayan koşullarda üretildiği için içinde zararlı bakteri, mikrop veya yabancı cisimler barındıran ilaçlar.
BÖLÜM 2: SUÇUN NİTELİKLİ HALİ: DOKTOR VE ECZACI SORUMLULUĞU (TCK m. 187/2)
"(2) Bu suçun tabip veya eczacı tarafından ya da resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte bir oranında artırılır."
- Fiil: Kanun, toplumun sağlık konusunda en çok güvendiği meslek grupları olan doktor ve eczacılara, bu suçun işlenmesi durumunda daha ağır bir sorumluluk yüklemiştir. Bu, mesleki güvenin ve yetkinin kötüye kullanılmasını cezalandırır.
- Failler: Doktorlar, eczacılar, diş hekimleri, veteriner hekimler veya ilaç üretimi/dağıtımı için resmi izni olan diğer meslek sahipleri bu kapsamdadır.
- Ceza: Bu kişilerin suçu işlemesi halinde, TCK 187/1'e göre belirlenecek temel ceza üçte biri (1/3) oranında artırılır.
BÖLÜM 3: YARGITAY KARARLARI VE UYGULAMADAKİ ÖNEMLİ NOKTALAR
- Bilirkişi Raporu Zorunluluğu: Bir ilacın sahte, ruhsatsız veya sağlığa tehlikeli olup olmadığı, tamamen teknik ve bilimsel bir tespiti gerektirir. Bu nedenle Yargıtay, bu suçtan mahkûmiyet kararı verilebilmesi için mutlaka Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK), Adli Tıp Kurumu veya üniversitelerin farmakoloji bölümlerinden uzman bilirkişi raporu alınmasını zorunlu kılar. Bu rapor, ilacın içeriğini, ruhsat durumunu ve insan sağlığına potansiyel etkilerini analiz eder.
- Kast Unsuru: Failin, ürettiği veya sattığı ilacın sahte, ruhsatsız veya sağlığa tehlikeli olduğunu bilerek ve isteyerek hareket etmesi gerekir. Bir eczacının, güvenilir bir ecza deposundan aldığı ve sahte olduğundan habersiz olduğu bir ilacı satması durumunda kastı olmayabilir. Ancak, kaynağı belirsiz, faturasız ve piyasa fiyatının çok altında bir ilacı alıp satması, durumu bilmesi gerektiği ve en azından "olası kastla" hareket ettiği anlamına gelebilir.
- İdari Yaptırımlarla İlişki: Bu suçtan mahkûm olan bir doktor veya eczacı, hapis ve para cezasının yanı sıra, meslekten men edilme, ruhsat iptali gibi çok ağır idari ve mesleki yaptırımlarla da karşı karşıya kalır.
BÖLÜM 4: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: TCK 187'de düzenlenen suç, doğrudan kamu sağlığını hedef aldığı için;
- Şikâyete tabi değildir. Savcılık, Sağlık Bakanlığı'nın suç duyurusu, bir hastanın şikayeti veya bir ihbar üzerine re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- İnfaz Hukuku:
- Suçun cezası bir yıldan beş yıla kadar hapis VE adli para cezasıdır.
- Cezanın alt sınırının 1 yıl olması, sanığın sicili temiz ise Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Cezanın Ertelenmesi kararlarının verilmesini mümkün kılar.
- Ancak, suçun niteliği, özellikle de bir doktor veya eczacı tarafından işlenmesi halinde, mahkemelerin hapis cezasına hükmetmesi ve bu cezanın (2 yılı aşması durumunda) fiilen infaz edilmesi kuvvetle muhtemeldir.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 187, toplumun ilaca olan güvenini sarsan ve kamu sağlığını doğrudan tehdit eden sahtecilik ve kontrolsüz üretim eylemlerine karşı ceza hukukunun en güçlü yaptırımlarından biridir. Bu madde, insan sağlığının ticari kârdan veya ihmalden her zaman daha üstün olduğunu ve bu alanda faaliyet gösteren herkesin mutlak bir özen ve dürüstlük içinde hareket etmesi gerektiğini açıkça ortaya koyar.
Bursa'da bir sağlık profesyoneli, eczane sahibi veya ilaç sektöründe çalışan bir bireyseniz, sattığınız veya ürettiğiniz her ürünün yasal ve güvenli olduğundan emin olmak en temel görevinizdir. Bir tüketici olarak ise, ilaçlarınızı mutlaka ruhsatlı eczanelerden temin etmeli, internet üzerinden veya kaynağı belirsiz yerlerden satılan "mucizevi" ürünlere asla itibar etmemelisiniz. Böyle şüpheli bir durumla karşılaştığınızda durumu derhal Sağlık Bakanlığı'na (ALO 184) veya savcılığa bildirmek bir vatandaşlık görevidir. Bu suçla ilgili bir soruşturmayla karşı karşıya kalmanız durumunda, davanın son derece teknik ve uzmanlık gerektiren yapısı nedeniyle bir avukattan hukuki destek almanız büyük önem taşır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
