Kasten Öldürme Suçu (TCK Madde 81): Tanımı, Cezası, Hukuka Uygunluk, Cezasızlık, Etkin Pişmanlık ve İndirim Nedenleri

Av. Ahmet Keskin tarafından yazılmıştır.

Türk Ceza Kanunu (TCK) "kasten öldürme" suçu, insan hayatına karşı işlenen en ağır suçlardan biri olarak TCK'nın 81. maddesinde düzenlenmiştir. Bu suç, toplumda en çok infial yaratan ve en ağır cezaları öngören fiillerden biridir. Kasten öldürme suçlamasıyla karşı karşıya kalan veya bu tür bir olayın mağduru olan kişilerin, hukuki sürecin karmaşıklığı, ağır cezalar ve derin duygusal yük nedeniyle büyük bir belirsizlik ve endişe yaşaması son derece doğaldır.

Bu makalede, TCK Madde 81'de düzenlenen kasten öldürme suçunu tüm yönleriyle ele alacağız. Suçun unsurlarından cezasına, hukuka uygunluk nedenlerinden cezasızlık hallerine, haksız tahrik gibi önemli indirim nedenlerine ve etkin pişmanlık hükümlerine kadar birçok kritik noktayı, Yargıtay içtihatları ışığında detaylıca inceleyeceğiz.

Türk Ceza Kanunu Madde 81'in Tam Metni

Kasten öldürme Madde 81- (1) Bir insanı kasten öldüren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.

Kasten Öldürme Suçu (TCK Madde 81) Nedir? Maddi ve Manevi Unsurları Nelerdir?

Kasten öldürme suçu, bir insanın hayatına bilerek ve isteyerek son vermektir. TCK Madde 81, bu suçu müebbet hapis cezası ile cezalandırır. Suçun oluşabilmesi için hem maddi hem de manevi unsurların bir araya gelmesi şarttır.

Maddi Unsurlar:

Kasten öldürme suçunun maddi unsurları, dış dünyaya yansıyan, somut eylemleri ifade eder:

• Fiil: Bir insanı öldürmeye yönelik her türlü icrai hareket bu suçu oluşturabilir. Örneğin, ateşli silahla vurma, bıçaklama, boğma, zehirleme gibi. Bu fiil, mağdurun ölümüne neden olmalıdır.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, fiilin doğrudan ölüme elverişli olmasının şart olmadığını, ancak icra edilen fiil ile ölüm neticesi arasında nedensellik bağı bulunması gerektiğini vurgular. Nedensellik bağı, failin fiili olmasaydı sonucun (ölümün) gerçekleşmeyeceği anlamına gelir. Örneğin, mağdurun yarasının mikrop kapması sonucu ölmesi durumunda, yaranın açılması fiili ile ölüm arasındaki nedensellik bağı incelenir. Yargıtay, sanığın savunmasının aksine, fiilin icra edildiği yer ve zaman, kullanılan araç, vuruş şekli gibi unsurları değerlendirerek maddi fiilin varlığını tespit eder.
• Netice: Fiil sonucunda "bir insanın" hayatını kaybetmesi, yani ölüm neticesinin gerçekleşmesi. Failin kendi yaşamına son vermesi veya cenin gibi henüz insan sıfatını kazanmamış bir varlığın öldürülmesi bu suç kapsamında değildir (ancak başka suçları oluşturabilir).
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, ölümün kesin olarak tespit edilmesini ve bu tespitin adli tıp raporları, otopsi tutanakları gibi bilimsel ve objektif delillerle desteklenmesini arar. Ölümün gerçekleştiği yer ve zaman, dosyadaki diğer delillerle uyumlu olmalıdır.

Manevi Unsur (Kast):

Kasten öldürme suçunun manevi unsuru, failin suç işleme iradesini ifade eder. Bu suç, doğrudan kast veya olası kastla işlenebilir.

• Doğrudan Kast (Öldürme Amacı): Failin, mağduru öldürme amacını taşıyarak hareket etmesidir. Fail, eyleminin mağdurun ölümüyle sonuçlanacağını bilir ve bu neticeyi ister.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Öldürme kastı, sanığın beyanıyla sınırlı olmayıp, olayın tüm objektif ve sübjektif koşulları değerlendirilerek belirlenir. Yargıtay, öldürme kastının varlığını tespit ederken, failin kullandığı aletin niteliği (silah, bıçak vb.), vuruş sayısı, vuruş yerinin öldürücü nitelikte olup olmadığı (kalp, kafa, boyun gibi hayati bölgeler), eylemin icra ediliş biçimi, fail ile mağdur arasındaki husumet (varsa), eylem öncesi ve sonrası davranışlar (örneğin kaçma, yardım etme, pişmanlık belirtisi) gibi birçok delili birlikte değerlendirir.
  • Örnek İçtihat: Yargıtay 1. Ceza Dairesi'nin 2017/146 E., 2018/141 K. sayılı kararında, öldürme kastının, failin olay öncesi ve sonrası davranışları, kullandığı araç, hedeflediği bölge gibi unsurların bütüncül değerlendirilmesiyle belirlenmesi gerektiği, aksi takdirde kasten yaralama sonucu ölümün (TCK m. 87/4) söz konusu olabileceği ifade edilmiştir. Yani sadece ölüm neticesinin gerçekleşmesi değil, bu neticenin failin kastının bir sonucu olup olmadığı önemlidir.
• Olası Kast: Failin, işlediği fiilin bir insanın ölümüne neden olabileceğini öngörmesine rağmen, bu neticeyi kabullenerek fiili işlemesidir. Fail, ölüm neticesinin gerçekleşmesini istemez ancak gerçekleşse bile umursamaz bir tavır sergiler (aldırış etmez).
  • Yargıtay Yaklaşımı: Olası kast ile bilinçli taksir arasındaki ayrım çok incedir ve Yargıtay için önemli bir tartışma konusudur. Olası kastta fail neticeyi "göze alır", "olursa olsun" der; bilinçli taksirde ise neticenin gerçekleşmeyeceğine "güvenir" veya "inanır" (güven teorisi). Örneğin, kalabalık bir caddede yüksek hızla araç kullanan veya meskun mahalde havaya rastgele ateş açan birinin, birilerinin ölebileceğini öngörmesine rağmen "ölürse ölsün" mantığıyla fiili işlemesi olası kast olarak değerlendirilebilir.
  • Örnek İçtihat: Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun 2014/1-525 E., 2015/104 K. sayılı kararı, olası kastın unsurlarını detaylıca açıklamış ve failin neticeyi kabullenme düzeyinin önemini vurgulamıştır.

Kasten Öldürme Suçunda Hukuka Uygunluk Nedenleri (Cezayı Ortadan Kaldıran Haller)

Hukuka uygunluk nedenleri, işlenen fiilin kanunda suç olarak tanımlanmış olmasına rağmen, belirli şartlar altında hukuka aykırılık vasfını ortadan kaldıran hallerdir. Bu nedenlerin varlığı durumunda, failin cezalandırılması söz konusu olmaz. Kasten öldürme suçunda öne çıkan hukuka uygunluk nedenleri şunlardır:

• Kanun Hükmünü Yerine Getirme (TCK Madde 24/1):
  • Tanım: Yetkili bir kamu görevlisinin kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanarak gerçekleştirdiği fiillerdir.
  • Uygulama Alanı: Örneğin, yasal şartlar oluştuğunda kolluk kuvvetinin, meşru bir tutuklama sırasında direnç gösteren ve başkalarının hayatını tehlikeye atan bir suçluyu durdurmak amacıyla, orantılı güç kullanarak (zor kullanma yetkisini aşmayarak) ölümüne neden olması gibi istisnai haller.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, bu durumda kamu görevlisinin yetkisini aşmaması gerektiğini ve fiilin kanuni sınırlar içinde kalmasını arar. Kanun hükmünün dar yorumlanması esastır.
• Meşru Savunma (Meşru Müdafaa - TCK Madde 25/1):
  • Tanım: Failin kendisine veya başkasına yönelmiş, haksız bir saldırıyı, o anki hal ve koşullara göre saldırıyla orantılı biçimde defetme zorunluluğu ile işlediği fiildir.
  • Maddi Unsur:
    • Saldırı: Mağdurdan kaynaklanan, haksız ve devam eden bir saldırı olmalıdır. Ani ve gerçekleşmekte olan bir saldırı şarttır.
    • Saldırının Kişiye veya Başkasına Yönelik Olması: Hayata veya vücut bütünlüğüne yönelik olmalıdır.
    • Savunmanın Zorunluluğu: Saldırıyı başka bir şekilde defetme imkanının olmaması.
    • Orantılılık: Savunma ile saldırı arasında mutlak bir eşitlik aranmaz, ancak bariz bir orantısızlık da olmamalıdır.
  • Manevi Unsur: Failin, savunma refleksiyle hareket etmesi, yani saldırıyı defetme kastıyla hareket etmesidir.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, meşru savunmanın varlığı için saldırı ile savunma arasında orantı ve zaman bakımından eşzamanlılık koşullarını titizlikle inceler. Saldırı bittikten sonra yapılan karşı fiil meşru savunma sayılmaz. Ayrıca, sınırın aşılması durumunda (TCK 27/2 - mazur görülebilir bir heyecan, korku veya panik haliyle sınırı aşma) cezada indirim veya cezasızlık söz konusu olabilir.
  • Örnek İçtihat: Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun 2014/1-455 E., 2015/15 K. sayılı kararında, meşru savunmanın şartları ve özellikle "saldırı ile savunma arasındaki oran" kriteri geniş bir şekilde ele alınmıştır.
• İlgilinin Rızası (TCK Madde 26/2):
  • Tanım: Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olarak, yetkili kimsenin açıklamış olduğu rızası çerçevesinde işlenen fiiller.
  • Uygulama Alanı: Kasten öldürme suçunda kişinin kendi hayatı üzerinde mutlak bir tasarruf hakkı olmadığı için, bu madde "intihara yönlendirme" suçunun (TCK 84) dışında kasten öldürme suçunda bir hukuka uygunluk nedeni olarak doğrudan uygulanamaz. Örneğin, bir kişinin kendi rızasıyla öldürülmesini istemesi, faili kasten öldürme suçundan kurtarmaz.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, hayat hakkının devredilemez, vazgeçilemez bir hak olduğunu ve bu nedenle ilgilinin rızasının kasten öldürme suçunda hukuka uygunluk nedeni oluşturmayacağını belirtir.

Kasten Öldürme Suçunda Cezasızlık Nedenleri (Kusurluluğu Ortadan Kaldıran Haller)

Cezasızlık nedenleri, fiilin hukuka aykırı olmasına rağmen, failin kusurluluğunu ortadan kaldırdığı veya önemli ölçüde azalttığı için ceza verilmemesini veya cezada önemli indirim yapılmasını gerektiren hallerdir.

• Akıl Hastalığı (TCK Madde 32):
  • Tanım: Fiili işlediği sırada akıl hastalığı nedeniyle işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği bulunmayan veya davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli ölçüde azalmış olan kişiler cezalandırılmaz veya cezalarında indirim yapılır.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, bu halin varlığı için adli tıp raporlarını esas alır. Akıl hastalığının ceza sorumluluğunu tamamen ortadan kaldırması ("tam akıl hastalığı") veya önemli ölçüde azaltması ("kısmi akıl hastalığı") mümkündür. Tamamen ortadan kalkması halinde ceza verilmez, kısmi azalma halinde cezada indirim yapılır.
  • Örnek İçtihat: Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun 2013/1-177 E., 2014/156 K. sayılı kararında, akıl hastalığının ceza sorumluluğuna etkisi ve Adli Tıp Kurumu'nun bu konudaki rolü ele alınmıştır.
• Yaş Küçüklüğü (TCK Madde 31):
  • Tanım: Belirli yaş gruplarına göre çocukların ceza sorumluluğu farklılaşır.
    • 0-12 yaş (doldurmamış): Ceza verilmez.
    • 12-15 yaş (doldurmuş): İşlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği ve davranışlarını yönlendirme yeteneği varsa cezada indirim yapılır. Yoksa ceza verilmez.
    • 15-18 yaş (doldurmuş): Yetişkinler gibi cezalandırılır ancak cezada indirim yapılır.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, özellikle 12-15 yaş arası çocuklarda fiili işlediği sıradaki algılama ve yönlendirme yeteneğinin uzmanlarca (pedagog, psikolog) tespitini arar. Bu yeteneğin tespiti, çocuğun cezalandırılıp cezalandırılmayacağını belirler.
• Sağır ve Dilsizlik (TCK Madde 33):
  • Tanım: Sağır ve dilsiz kişilerde yaş küçüklüğüne ilişkin hükümler daha esnek (daha ileri yaşlar için) uygulanır.
• Zorunluluk Hali (Zorunluluk Durumu - TCK Madde 25/2):
  • Tanım: Failin, kendisinin veya başkasının bir hakkına yönelik ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak için, bu tehlikenin doğurduğu başka bir tehlikeye bilerek neden olmasıdır. Tehlikenin kaynağı insan fiili olmamalıdır (doğal afet, kaza gibi).
  • Uygulama Alanı: Kasten öldürme suçunda zorunluluk hali nadiren uygulanır. Zira, bir kişinin hayatını kurtarmak için başka bir kişinin hayatına son vermek, genellikle orantılı bulunmaz.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, zorunluluk halinde tehlike ile orantılı bir fiil işlenmesini arar. Bir hayatı kurtarmak için başka bir hayatı feda etmek çoğu zaman orantılı kabul edilmez.
• Cebir veya Tehdit (TCK Madde 28):
  • Tanım: Bir kimsenin, cebir veya tehdit etkisiyle suç işlemesi halinde, bu etki altında işlenen fiil için fail cezalandırılmaz veya cezasında indirim yapılır.
  • Uygulama Alanı: Örneğin, bir kişinin silah zoruyla bir başkasını öldürmeye zorlanması.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, cebir veya tehdidin failin iradesini tamamen ortadan kaldırması (kasten öldürmeyi zorunlu kılması) veya önemli ölçüde etkilemesi gerektiğini arar.

Kasten Öldürme Suçunda Cezayı Azaltan Nedenler (İndirim Nedenleri)

Cezayı azaltan nedenler, suçun niteliğini değiştirmese de, failin kusur yeteneğini etkilediği veya fiilin haksızlığını bir miktar giderdiği için temel cezada indirim yapılmasını gerektiren hallerdir.

• Haksız Tahrik (TCK Madde 29):
  • Tanım: Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işlenmesidir. Kasten öldürme suçunda sıklıkla gündeme gelen en önemli indirim nedenidir.
  • Maddi Unsur:
    • Haksız Fiil: Mağdurdan veya üçüncü bir kişiden kaynaklanan, hukuka aykırı bir davranış olmalıdır. Bu fiil fiziksel bir saldırı olabileceği gibi, ağır hakaret, tehdit, taciz gibi sözlü veya fiili başka bir haksızlık da olabilir.
    • Hiddet veya Şiddetli Elem: Haksız fiilin, failde ani ve yoğun bir öfke veya üzüntü hali yaratması. Bu durum, failin karar verme yeteneğini etkiler.
    • Nedensellik Bağı: Haksız fiil ile suç (öldürme) arasında zaman ve etki bakımından nedensellik bağı bulunmalıdır. Fail, haksız fiilin yarattığı etki altında hemen eylemi gerçekleştirmelidir.
  • Manevi Unsur: Failin, haksız tahrikin yarattığı duygu yoğunluğu nedeniyle iradesinin zayıflamasıdır. Öldürme kastı devam etse de, bu kastın oluşumu haksız tahrikle ilişkilidir.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, haksız tahrikin varlığı için haksız fiilin "yoğunluğunu" ve bunun fail üzerinde yarattığı "etkiyi" somut olaya göre değerlendirir. Haksız fiilin niteliğine göre tahrikin derecesi (ağır veya hafif) ve buna bağlı olarak yapılacak indirim oranı belirlenir. Örneğin, Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun 2013/1-118 E., 2013/283 K. sayılı kararında, haksız tahrik kurumunun uygulanabilmesi için gerekli şartlar ve failin haksız fiile karşı gösterdiği tepkinin orantılılığı detaylıca ele alınmıştır.
• Teşebbüs (TCK Madde 35):
  • Tanım: Failin, kasten öldürme suçunu işlemeye elverişli icra hareketlerine başlamış ancak elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaması veya neticeyi gerçekleştirememesidir.
  • Uygulama Alanı: Kişi ölmeyip yaralanmışsa ancak failin öldürme kastı varsa, bu durumda teşebbüs söz konusu olur.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, teşebbüsün varlığı için öldürme kastının kesin olarak tespitini arar. Fiilin niteliği, vuruş yerleri, kullanılan alet ve failin eylem sonrası davranışları (örneğin mağduru ölüme terk edip kaçması) bu kastın varlığını gösterir. Eğer kast yaralamaya yönelikse ve ölüm gerçekleşmemişse, yaralama suçu oluşur.
• İştirak (TCK Madde 37-41):
  • Tanım: Bir suçu birden fazla kişinin birlikte işlemesi durumudur. Faillerin rolüne göre (müşterek fail, azmettiren, yardım eden) cezaları farklılık gösterir.
  • Uygulama Alanı: Kasten öldürme suçunda birden fazla kişinin rol alması durumunda, her birinin kastı ve eylemi ayrı ayrı değerlendirilir.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, iştirak halinde her bir failin manevi unsurunu ve suçun icrasındaki fonksiyonunu belirleyerek cezalandırma yapar.
• Gönüllü Vazgeçme (TCK Madde 36):
  • Tanım: Failin, suçu tamamlamak için gerekli tüm hareketleri yapmasına rağmen, kendi iradesiyle neticenin gerçekleşmesini engellemesi veya suçu tamamlamaktan vazgeçmesidir.
  • Uygulama Alanı: Kasten öldürme suçunda failin, mağduru öldürme kastıyla vurduktan sonra pişman olup hastaneye götürmesi ve mağdurun kurtarılması gibi durumlar.
  • Yargıtay Yaklaşımı: Gönüllü vazgeçmenin varlığı için failin kendi iradesiyle vazgeçmesi ve neticenin gerçekleşmesini engellemesi şarttır. Bu durumda öldürmeye teşebbüsten ceza verilmez, ancak o ana kadar işlediği fiiller (örneğin kasten yaralama) nedeniyle cezalandırılır.

Kasten Öldürme Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümleri

Etkin pişmanlık, işlenmiş bir suçtan sonra failin kendi iradesiyle zararı gidermesi veya suçun ortaya çıkmasını engellemesi gibi olumlu davranışlar sergilemesi durumunda uygulanan bir ceza indirim veya cezasızlık nedenidir. Kasten öldürme suçunda etkin pişmanlık hükümleri doğrudan uygulanmaz. Zira hayat hakkı ihlal edildiği için geri dönüşü mümkün olan bir zarar söz konusu değildir. Ancak Türk Ceza Kanunu'nda bazı suçlarda etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmiştir.

• Yargıtay Yaklaşımı: Kasten öldürme gibi ağır suçlarda, etkin pişmanlık doğrudan ceza indirimine yol açmaz. Ancak, sanığın pişmanlık gösteren, suçun aydınlatılmasına yardımcı olan veya mağdur yakınlarının acısını dindirmeye yönelik çabaları, takdiri indirim nedeni olarak (TCK Madde 62) değerlendirilebilmektedir. Bu durum, hâkimin takdir yetkisi dahilinde cezada indirime gitmesine olanak tanır.

Kasten Öldürme Suçunda Yasal Süreç ve Hukuki Destek

Kasten öldürme suçuna ilişkin yargılama süreçleri, Türk yargı sisteminde Ağır Ceza Mahkemeleri'nin görev alanına girer ve son derece karmaşık, uzun ve detaylı inceleme gerektiren süreçlerdir.

• Soruşturma Aşaması: Olay yeri incelemesi, delil toplama, tanık beyanları, otopsi ve adli tıp raporları, şüpheli ifadeleri ve gözaltı/tutukluluk kararları bu aşamada alınır.
• Kovuşturma (Yargılama) Aşaması: İddianamenin kabulüyle başlayan bu aşamada, tüm deliller mahkeme huzurunda tartışılır. Maddi ve manevi unsurların, hukuka uygunluk, cezasızlık ve indirim nedenlerinin varlığı veya yokluğu detaylıca incelenir. Bu aşamada sunulacak savunmalar ve toplanacak ek deliller davanın seyrini doğrudan etkiler.

Bu suçlamalarla karşı karşıya kalan veya yakınlarını bu tür bir olayda kaybetmiş kişilerin, soruşturmanın ilk anından itibaren hukuki haklarını bilmeleri ve etkin bir şekilde korunmaları hayati öneme sahiptir. Delillerin toplanması ve hukuka uygunluğunun denetlenmesi, maddi ve manevi unsurların doğru tespiti, hukuka uygunluk, cezasızlık ve indirim nedenlerinin ispatı, savunma stratejisinin belirlenmesi ve adil bir yargılama sürecinin sağlanması için profesyonel hukuki destek elzemdir.

Sonuç: Adil Yargılanma ve Hukuki Danışmanlığın Önemi

Kasten öldürme suçu, Türk Ceza Kanunu'nun en ağır cezaları öngören suçlarından biridir ve bu suçlamalarla ilgili yargılamalar, bireylerin hayatlarını tamamen değiştirebilecek sonuçlar doğurabilir. Yargıtay içtihatları, her bir davanın kendine özgü koşullarına göre maddi ve manevi unsurların, hukuka uygunluk, cezasızlık ve indirim nedenlerinin ne kadar titizlikle incelendiğini açıkça göstermektedir.

Gerek sanık konumunda olanların gerekse mağdur yakınlarının, hukuki süreçlerin karmaşıklığı karşısında yalnız kalmaması, hak kayıplarının önüne geçilmesi ve adalete en uygun sonucun elde edilmesi açısından deneyimli bir ceza avukatından destek alması büyük önem taşımaktadır. Bursa ve çevresindeki ilçelerde (Osmangazi, Yıldırım, Nilüfer, Gemlik, İnegöl, Orhangazi, Karacabey, Mustafakemalpaşa, Mudanya, Kestel, Gürsu, İznik, Orhaneli, Keles, Harmancık, Büyükorhan ve Yenişehir) meydana gelen kasten öldürme, cinayet suçlarına ilişkin davalarda, her somut olayın kendine özgü koşulları dikkatle değerlendirilmekte ve hukuki süreç bu doğrultuda yürütülmektedir.

Unutulmamalıdır ki, bir hakkın tespiti ve savunulması, ancak hukuki bilgi ve tecrübe ile mümkündür.

Bursa Avukat Ahmet KESKİN