TCK 184 İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu ve Cezası: Kaçak Yapı ve Ruhsata Aykırılık | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Şehirlerin sağlıklı, güvenli ve düzenli bir şekilde büyümesi, insan ve çevre sağlığının korunması için hayati önem taşıyan "imar hukuku" kurallarına sıkı sıkıya bağlıdır. Bu kuralların en temelini ise, her türlü yapılaşmanın belirli bir plan dahilinde ve yetkili makamlardan alınan izinlerle (ruhsatlarla) yapılması oluşturur. Bu düzeni bozan, plansız ve kontrolsüz yapılaşmaya yol açan "kaçak yapı" veya "ruhsata aykırı" imalatlar, sadece estetik bir sorun değil, aynı zamanda altyapıdan afet riskine kadar birçok alanda kamu düzenini tehdit eden bir haksızlıktır. Türk Ceza Kanunu, bu haksızlığa karşı, 184. maddesinde "İmar Kirliliğine Neden Olma" suçunu özel olarak düzenleyerek, imar mevzuatına aykırılığı cezai bir yaptırıma bağlamıştır.
Bu makalede, TCK 184'te düzenlenen bu suçu, ruhsatsız veya ruhsata aykırı bina yapan veya yaptıranların sorumluluğunu, bu yapılara hizmet bağlanmasına veya bu yapılarda sınai faaliyete izin verenlerin cezai durumunu, suçun coğrafi uygulama sınırlarını ve en önemlisi, yargılama sürecini tamamen ortadan kaldırabilen özel "etkin pişmanlık" (yasallaştırma) hükmünü Yargıtay kararları ışığında ele alacağız. Türkiye'nin en hızlı büyüyen metropollerinden biri olan ve "kentsel dönüşüm" projelerinin yoğun olarak yaşandığı Bursa'da, bu suç tipi son derece yaygındır. Nilüfer, Osmangazi ve Yıldırım gibi merkezi ilçelerdeki yapılaşmadan, Gemlik ve Mudanya gibi sahil bölgelerindeki imar faaliyetlerine, sanayi bölgelerinden kırsal alanlara kadar Bursa'nın 17 ilçesindeki tüm arsa ve bina sahipleri ile müteahhitlerin bu hukuki düzenlemeyi bilmesi büyük önem taşımaktadır.
BÖLÜM 1: İMAR KİRLİLİĞİNE NEDEN OLMA SUÇU NEDİR? (TCK m. 184)
Bu suç, temel olarak imar mevzuatına aykırı yapılaşma ve bu yapılaşmayı teşvik eden yan eylemlerden oluşur.
a) Ruhsatsız veya Ruhsata Aykırı Bina Yapma veya Yaptırma (TCK 184/1)
"(1) Yapı ruhsatiyesi alınmadan veya ruhsata aykırı olarak bina yapan veya yaptıran kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."
- Fiil: Bu, suçun temel halidir. İki şekilde işlenebilir:
- Ruhsatsız Bina Yapmak: İlgili belediyeden veya yetkili idareden "yapı ruhsatı" alınması zorunlu olmasına rağmen, hiç ruhsat almadan bir bina inşa etmek.
- Ruhsata Aykırı Bina Yapmak: Alınmış olan yapı ruhsatına ve eki projelere (statik, mimari vb.) aykırı imalatlar yapmak. Örneğin, ruhsatta 3 kat izni olmasına rağmen 4. katı çıkmak; projede balkon olarak görünen bir alanı odaya çevirmek.
- Fail: Suçun faili, binayı bizzat "yapan" (kalfa, usta) olabileceği gibi, binanın sahibi olarak inşaatı "yaptıran" kişi veya inşaatı üstlenen "müteahhit" de olabilir.
- Ceza: 1 yıldan 5 yıla kadar hapis.
b) Ruhsatsız İnşaata Hizmet Bağlanmasına Müsaade Etme (TCK 184/2)
- Fiil: Yapı ruhsatı olmadan başlatıldığı tespit edilen bir şantiyeye, elektrik, su veya telefon gibi temel hizmetlerin bağlanmasına izin veren ilgili kurum yetkilisinin eylemidir. Bu suç, kaçak yapılaşmayı caydırmak için hizmet sağlayıcı kurumlara da bir sorumluluk yükler.
- Ceza: 1. fıkra ile aynıdır.
c) İskânsız Binada Sınai Faaliyete Müsaade Etme (TCK 184/3)
- Fiil: İnşaatı bitmiş ancak henüz "yapı kullanma izin belgesi" (iskân ruhsatı) almamış bir binada, herhangi bir sanayi (üretim, imalat vb.) faaliyetinin icrasına izin veren kişinin eylemidir.
- Ceza: 2 yıldan 5 yıla kadar hapis. Bu fıkranın cezası, sanayi faaliyetlerinin yaratabileceği ek riskler nedeniyle daha ağırdır.
BÖLÜM 2: SUÇUN UYGULAMA ALANI VE EN ÖNEMLİ İSTİSNASI: ETKİN PİŞMANLIK
a) Suçun Coğrafi Uygulama Sınırı (TCK 184/4)
Bu suç, her yerde değil, yalnızca belediye sınırları içinde veya özel imar rejimine tabi yerlerde (turizm bölgeleri, endüstri bölgeleri, sit alanları vb.) uygulanır. Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında kalan köy yerleşik alanları ve civarında, ruhsatsız yapılar için bu madde hükümleri kural olarak uygulanmaz; ancak bu yapılar için de İmar Kanunu'nda idari yaptırımlar öngörülmüştür.
b) En Önemli Kurum: Etkin Pişmanlık (Yasallaştırma) (TCK 184/5)
"(5) Kişinin, ruhsatsız ya da ruhsata aykırı olarak yaptığı veya yaptırdığı binayı imar planına ve ruhsatına uygun hale getirmesi halinde, ... kamu davası açılmaz, açılmış olan kamu davası düşer, mahkum olunan ceza bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar."
Bu, imar kirliliği suçuna özgü, çok güçlü bir "etkin pişmanlık" düzenlemesidir.
- Kural: Eğer fail, ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak yaptığı binayı, ilgili belediyeye başvurarak ve gerekli işlemleri yaparak imar planına ve mevzuata uygun hale getirir ve ruhsatını alırsa (yani yapıyı yasallaştırırsa), hakkındaki ceza soruşturması veya davası tamamen ortadan kalkar.
- Sonuçları:
- Soruşturma aşamasında yasallaştırma yapılırsa, kamu davası açılmaz (takipsizlik kararı verilir).
- Dava açıldıktan sonra yasallaştırma yapılırsa, açılmış olan dava düşer.
- Mahkûmiyet kararı verildikten sonra (ancak kesinleşmeden) yasallaştırma yapılırsa, verilen ceza bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar.
Bu hüküm, failleri cezalandırmaktan çok, plansız yapıları planlı hale getirmeye teşvik etmeyi amaçlayan son derece pratik bir düzenlemedir.
BÖLÜM 3: SORUŞTURMA USULÜ VE YARGITAY UYGULAMASI
- Şikâyet ve Uzlaştırma: İmar kirliliği suçu, kamu düzenini ve sağlıklı kentleşme hakkını ihlal ettiği için;
- Şikâyete tabi değildir. İlgili belediyenin veya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü'nün tespiti ve suç duyurusu üzerine savcılık re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- Yargıtay Uygulaması:
- "Bina" Kavramı: Yargıtay, bu suçun oluşması için yapılan imalatın "bina" vasfında olmasını arar. Genellikle taşıyıcı unsurları ve kapalı bir alanı olan, niteliği itibarıyla kalıcı yapılar bina olarak kabul edilir. Basit bir duvar, çit veya geçici bir baraka genellikle bu suçun unsurlarını oluşturmaz.
- Delil: Bu suçlarda en temel delil, ilgili belediyenin fen ve imar müdürlüğü ekipleri tarafından tutulan "yapı tatil zaptı" veya "kaçak yapı tespit tutanağıdır." Bu tutanak, aykırılığın ne olduğunu, boyutlarını ve kim tarafından yapıldığını içerir.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 184 İmar Kirliliğine Neden Olma suçu, Türkiye'nin en önemli sorunlarından biri olan çarpık ve plansız kentleşmeyle ceza hukuku yoluyla mücadele etmeyi amaçlayan bir normdur. Bu suçun cezaları ciddi olmakla birlikte, kanun koyucunun asıl amacının cezalandırmak değil, yapıları yasal ve güvenli hale getirmek olduğu, TCK 184/5'teki özel etkin pişmanlık hükmüyle açıkça görülmektedir.
Bursa'da ruhsatsız veya ruhsata aykırı bir yapı inşa ettiyseniz veya bu suçla ilgili bir soruşturma ile karşı karşıyaysanız, paniğe kapılmadan önce yapınızın imar mevzuatına uygun hale getirilip getirilemeyeceğini araştırmanız en doğru adımdır. Bu yasallaştırma süreci, karmaşık idari ve hukuki prosedürler içerdiğinden, hem imar hukuku hem de ceza hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek almak, sizi hapis cezası riskinden tamamen kurtarabilir. Yapınız yasal hale getirilemiyorsa, ceza davası sürecinde haklarınızı en iyi şekilde savunmak için yine profesyonel bir yardım almanız kritik önem taşır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
