TCK 161 Hileli İflas Suçu ve Cezası: Şirket Yöneticilerinin Sorumluluğu ve Alacaklı Hakları | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Ticari hayat, riskler ve belirsizlikler üzerine kuruludur. Bir tacirin veya şirketin, tüm basiretli çabalarına rağmen ekonomik zorluklar yaşaması ve iflas etmesi, ticari hayatın olağan bir parçasıdır. Ancak, borçlu bir tacirin veya şirket yöneticisinin, iflas sürecini alacaklılardan mal kaçırmak için bir kalkan olarak kullanması, ticari hayata ve kamu güvenine yönelik ağır bir saldırıdır. Türk Ceza Kanunu, bu tür kötü niyetli eylemleri, 161. maddesinde "Hileli İflas" suçu olarak tanımlamış ve çok ağır yaptırımlara bağlamıştır. Bu suç, dürüst ama başarısız olmuş taciri değil, alacaklılarını aldatmak ve zarara uğratmak amacıyla malvarlığını hileli yollarla eksilten borçluyu hedefler.
Bu kapsamlı rehberde, TCK 161'de düzenlenen hileli iflas suçunu, suçun oluşması için gereken ön şart olan "iflas kararı"nı, kanunda sayılan dört tipik hileli hareketi, bu suçun "taksiratlı iflas" (basit iflas hileleri) suçundan farklarını, Yargıtay'ın yaklaşımını ve ceza yargılamasının seyrini değiştirebilen "Etkin Pişmanlık" (TCK 168) kurumunu detaylıca inceleyeceğiz. Türkiye'nin en önemli sanayi ve ticaret başkentlerinden biri olan Bursa'da, Organize Sanayi Bölgeleri'nde (BOSB, DOSAB vb.) faaliyet gösteren binlerce şirketin ve onlarla ticari ilişki içinde olan on binlerce alacaklının bulunduğu bir ekosistemde, hileli iflas suçunun unsurlarını bilmek hayati önem taşır. Osmangazi, Nilüfer, Yıldırım, İnegöl, Gemlik başta olmak üzere Bursa'nın 17 ilçesindeki tüm şirket yöneticileri, tacirler ve alacaklılar için bu rehber, hak ve sorumluluklarını anlamada önemli bir kaynak olacaktır.
BÖLÜM 1: HİLELİ İFLAS SUÇU NEDİR? (TCK m. 161)
Madde 161- (1) Malvarlığını eksiltmeye yönelik hileli tasarruflarda bulunan kişi, bu hileli tasarruflardan önce veya sonra iflasa karar verilmiş olması halinde, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır...
a) Suçun Tanımı ve Amacı
Hileli iflas suçu, borçlunun, alacaklıların alacaklarını tahsil etmelerini engellemek veya zorlaştırmak amacıyla, iflastan önce veya sonra, malvarlığını hileli eylemlerle azaltmasıdır. Bu suçla korunan hukuki değer, alacaklıların alacak hakkı ve daha geniş anlamda ticari hayata ve iflas kurumuna duyulan güvendir.
b) Suçun Ön Şartı: İflas Kararı
Bu suçun soruşturulabilmesi ve cezalandırılabilmesi için, fail hakkında Asliye Ticaret Mahkemesi tarafından verilmiş bir iflas kararı bulunması zorunludur. Hileli eylemler iflas kararından önce yapılmış olsa bile, ceza davası ancak iflas kararı verildikten sonra açılabilir.
c) Suçu Oluşturan Tipik Hileli Hareketler
Kanun, hileli iflas sayılacak eylemleri dört ana başlıkta örneklendirmiştir. Bunlardan bir veya birkaçının varlığı suçun oluşması için yeterlidir:
- Malların Kaçırılması, Gizlenmesi veya Değerinin Azaltılması (m. 161/a): Alacaklıların alacağının teminatı olan malvarlığının (fabrika, makine, araç, gayrimenkul vb.) hileli satışlarla (muvazaalı olarak) üçüncü kişilere devredilmesi, saklanması veya kasten değerinin düşürülmesidir.
- Ticari Defterlerin Gizlenmesi veya Yok Edilmesi (m. 161/b): Yapılan mal kaçırma eylemlerinin tespitini engellemek amacıyla muhasebe kayıtlarının, ticari defterlerin, faturaların veya bilgisayar kayıtlarının saklanması, yakılması veya silinmesidir.
- Pasifi Artırıcı Hileler (Gerçek Olmayan Borç Yaratma) (m. 161/c): Şirketi daha borçlu göstermek için, gerçekte olmayan bir borç ilişkisi varmış gibi sahte senetler veya sözleşmeler düzenleyerek pasifi (borçları) şişirmektir. Amaç, iflas masasına daha çok alacaklının başvurmasını sağlayarak gerçek alacaklıların payını azaltmaktır.
- Aktifi Azaltıcı Hileler (Sahte Bilanço) (m. 161/d): Şirketin malvarlığını (aktifini) olduğundan daha az göstermek için gerçeğe aykırı muhasebe kayıtları oluşturmak veya sahte bilançolar düzenlemektir.
BÖLÜM 2: YARGITAY KARARLARI VE UYGULAMADAKİ ÖNEMLİ NOKTALAR
- Hileli İflas (TCK 161) ve Taksiratlı İflas (TCK 162) Farkı:
- Hileli İflas: Failde alacaklıları aldatma ve zarara uğratma (dolandırıcılık) kastı vardır. Eylemler planlı ve kötü niyetlidir.
- Taksiratlı İflas: Failde aldatma kastı yoktur. Ancak borçlunun, basiretli bir tacir gibi davranmayarak, ticari teamüllere aykırı, aşırı riskli veya sorumsuz harcamalar yaparak iflasa neden olmasıdır. Taksiratlı iflasın cezası çok daha hafiftir.
- Failin Sorumluluğu: Suçun faili, iflasına karar verilen gerçek kişi tacir olabileceği gibi, iflas eden bir şirketin (anonim, limited vb.) yönetim kurulu üyeleri, müdürleri, yetkili temsilcileri veya tasfiye memurları da olabilir.
- İspat: Hileli iflas suçunun ispatı, genellikle iflas idaresi tarafından hazırlanan raporlar, bilirkişi incelemeleri (özellikle muhasebe ve bankacılık alanında), ticari defterler üzerindeki analizler ve tanık beyanları ile mümkün olur.
BÖLÜM 3: ETKİN PİŞMANLIK (TCK m. 168) İMKÂNI
Hileli iflas suçu, TCK 168'de düzenlenen etkin pişmanlık hükümlerinin uygulandığı suçlardandır. Failin, alacaklıların zararını gidermesi halinde cezasında ciddi indirimler yapılır.
- Dava Açılmadan Önce Zararın Giderilmesi: Fail, soruşturma aşamasında, alacaklıların bütün zararını tamamen karşılarsa, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı (2/3) indirilir.
- Dava Açıldıktan Sonra Zararın Giderilmesi: Fail, dava açıldıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce zararı giderirse, verilecek cezanın yarısına kadarı (1/2) indirilir.
Bu hüküm, alacaklıların zararının karşılanmasını teşvik eden en önemli hukuki mekanizmadır.
BÖLÜM 4: SORUŞTURMA USULÜ VE İNFAZ HUKUKU
- Şikâyet ve Uzlaştırma: Hileli iflas suçu, ticari hayata duyulan kamu güvenini sarstığı için;
- Şikâyete tabi değildir. Alacaklılardan birinin veya iflas idaresinin ihbarı üzerine savcılık re'sen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Uzlaştırma kapsamında değildir.
- İnfaz Hukuku:
- Suçun cezasının alt sınırı üç yıl olduğu için, bu suçtan mahkûm olan bir fail hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Cezanın Ertelenmesi kararları verilmesi kesinlikle mümkün değildir.
- Hileli iflas suçundan verilen bir mahkûmiyet kararı, failin mutlaka hapis cezası alması ve bu cezanın infaz rejimine göre (genellikle 2/3) önemli bir kısmını cezaevinde geçirmesi anlamına gelir.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
TCK 161 Hileli İflas suçu, dürüst ticaret ahlakını ve alacaklı haklarını korumaya yönelik, son derece ağır yaptırımları olan ciddi bir ekonomik suçtur. Bu suç, basiretsiz bir yönetim sonucu batan bir şirketin yöneticisini değil, iflas perdesi arkasına saklanarak alacaklılardan mal kaçırmaya çalışan kötü niyetli borçluyu hedef alır.
Bursa gibi rekabetin ve ticari risklerin yoğun olduğu bir şehirde, bir şirketin iflas sürecine girmesi olağandışı bir durum değildir. Ancak bu sürecin şeffaf ve hukuka uygun yürütülmesi, hem borçlu hem de alacaklılar için hayati önem taşır. Hileli iflas suçlamasıyla karşı karşıya kalan bir şirket yöneticisi veya bu suç nedeniyle alacağını tahsil edemeyen bir alacaklı iseniz, davanın ticari hukuk, icra-iflas hukuku ve ceza hukukunu bir arada ilgilendiren karmaşık yapısı nedeniyle, bu alanlarda tecrübeli bir avukattan hukuki destek almanız, hak kaybına uğramamanız için mutlak bir zorunluluktur.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
