Elbette, Türk Ceza Kanunu'nun "Şerefe Karşı Suçlar" bölümünde yer alan ve hakaret suçunu A'dan Z'ye düzenleyen tüm maddeleri (TCK 125-131) kapsayan, önceki makalelerle aynı format, kalite ve hukuki derinlikte, nihai ve kapsamlı bir rehber makaleyi aşağıda bulabilirsiniz.
TCK 125 ve Devamı Hakaret Suçu ve Cezası: Sosyal Medya, Yargıtay Kararları ve Savunmalar | Bursa Ceza Avukatı
(Giriş)
Kişinin onur, şeref ve saygınlığı, manevi varlığının en temel unsurlarından olup, Anayasa ve hukuk düzeni tarafından sıkı bir şekilde koruma altına alınmıştır. Bu korumanın ceza hukukundaki en önemli yansıması, Türk Ceza Kanunu'nun 125. ve devamı maddelerinde düzenlenen "Hakaret" suçudur. Ancak hakaret suçu, ifade ve eleştiri özgürlüğü gibi bir başka temel hakla son derece hassas bir denge üzerinde durur. Bu nedenle kanun koyucu, neyin hakaret sayılacağını, hangi durumlarda daha ağır cezalandırılacağını ve hangi durumlarda hukuka uygun kabul edilerek ceza verilmeyeceğini detaylı bir şekilde düzenlemiştir.
Özellikle sosyal medyanın ve dijital iletişimin yaygınlaşmasıyla birlikte, hakaret suçu toplumda en sık karşılaşılan suç tiplerinden biri haline gelmiştir. Bu kapsamlı rehberde, hakaret suçunun tanımından başlayarak, nitelikli hallerini, "isnadın ispatı" ve "savunma dokunulmazlığı" gibi özel hukuka uygunluk nedenlerini, haksız fiil ve karşılıklılık durumunda ceza indirimlerini ve soruşturma için gereken "şikâyet" şartını Yargıtay kararları ışığında ele alacağız. Bursa gibi sosyal ve ticari hayatın yoğun olduğu bir şehirde, Osmangazi'deki bir esnaf tartışmasından Nilüfer'deki bir apartman WhatsApp grubuna, İnegöl'deki bir fabrika ortamından Bursa'nın 17 ilçesindeki herhangi bir sosyal medya etkileşimine kadar her an bu suçun unsurları oluşabilmektedir. Bu nedenle, hem haklarımızı korumak hem de farkında olmadan suç işlememek için bu hukuki çerçeveyi bilmek büyük önem taşır.
BÖLÜM 1: HAKARET SUÇU NEDİR? (TCK m. 125)
Madde 125- (1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden ... veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır...
a) Suçun İki Temel Hareket Şekli
- Somut Bir Fiil veya Olgu İsnat Etmek: Kişiye, onurunu zedeleyecek nitelikte, belirli, ispatlanabilir veya araştırılabilir bir eylem yüklemektir. Örnek: "Ali, o gün işyerinden malzeme çaldı."
- Sövmek: Genel ve soyut nitelikte, aşağılayıcı, küçültücü sıfatlar veya ifadeler kullanmaktır. Örnek: "Ali hırsızdır.", "Ahmak", "Şerefsiz".
b) Huzurda ve Gıyapta Hakaret Ayrımı
- Huzurda (Yüzüne Karşı) Hakaret: Doğrudan mağdurun kendisine veya onu muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir ileti (mesaj, e-posta, mektup) yoluyla işlenir.
- Gıyapta (Yokluğunda) Hakaret: Mağdurun bulunmadığı bir ortamda, onun hakkında konuşmaktır. Gıyapta hakaretin cezalandırılabilmesi için kritik bir şart vardır: Fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek (paylaşılarak) işlenmesi gerekir. Yani, failin hakareti en az üç kişiye ulaştırması zorunludur. Sosyal medyada yapılan bir paylaşım, bu şartı kolaylıkla sağlar.
c) Nitelikli (Ağırlaşmış) Haller
- TCK 125/3 (Cezanın Alt Sınırı 1 Yıldan Az Olamaz):
- Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
- Kişinin dini, siyasi, felsefi inancını açıklamasından, yaşamasından dolayı,
- Kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle işlenmesi.
- TCK 125/4 (Ceza 1/6 Oranında Artırılır):
- Hakaretin alenen (herkesin görebileceği, duyabileceği şekilde) işlenmesi. Sosyal medya, web siteleri, sokak ortasında bağırmak gibi eylemler bu kapsama girer.
- TCK 125/5 (Kurul Halindeki Kamu Görevlilerine Hakaret): Bir mahkeme heyetine, bir belediye meclisine hakaret edilmesi halinde, suç tüm üyelere karşı işlenmiş sayılır ve zincirleme suç hükümleri uygulanarak ceza artırılır.
BÖLÜM 2: HAKARET SUÇUNDA ÖZEL DURUMLAR VE HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ
Kanun, bazı durumları hakaret suçu kapsamı dışında tutarak ifade ve savunma özgürlüğünü korumuştur.
a) İsnadın İspatı (TCK m. 127)
Bu, "gerçeğin savunması" olarak bilinir ancak çok dar ve istisnai bir durumdur. Bir kişiye suç teşkil eden bir fiil isnat edilmişse ve bu isnat ispatlanırsa faile ceza verilmez. İspatın kabulü ise çok sıkı şartlara bağlanmıştır:
- Hakaret edilen kişi hakkında o suçtan verilmiş kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararı olmalıdır, VEYA
- İsnadın doğruluğunun araştırılmasında kamu yararı bulunmalı veya mağdurun kendisi ispat edilmesine razı olmalıdır.
Bu şartlar dışında, bir kişiye yönelik isnadın "doğru olması" tek başına cezadan kurtulmak için yeterli değildir.
b) İddia ve Savunma Dokunulmazlığı (TCK m. 128)
Yargı mercileri (mahkeme, savcılık) veya idari makamlar önünde yapılan yazılı veya sözlü başvurularda, iddia ve savunmalarda, uyuşmazlıkla bağlantılı ve somut vakıalara dayalı olduğu sürece, kişiler hakkında kullanılan sert ifadeler ve olumsuz değerlendirmeler hakaret suçunu oluşturmaz. Bu, "savunma hakkının" bir güvencesidir.
c) Eleştiri Hakkı ve Basın Özgürlüğü
Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararlarıyla şekillenen bu ilkeye göre, bir kişinin veya eylemin, özellikle kamusal figürlerin veya siyasetçilerin, sert, kaba ve rahatsız edici bir dille eleştirilmesi ifade özgürlüğü kapsamında kalabilir. Ancak eleştiri, kişisel saldırıya dönüşmemeli, kişinin onur ve saygınlığını hedef almamalıdır.
BÖLÜM 3: CEZAYI AZALTAN VEYA KALDIRAN NEDENLER (TCK m. 129)
- Haksız Bir Fiile Tepki Olarak Hakaret: Hakaretin, mağdurdan gelen haksız bir davranışa (küfür, iftira, basit bir saldırı vb.) tepki olarak işlenmesi halinde ceza üçte birine kadar indirilebilir veya hiç ceza verilmeyebilir.
- Kasten Yaralamaya Tepki Olarak Hakaret: Bir kimse, kendisine yönelik bir kasten yaralama (darp) eylemine tepki olarak hakaret ederse, faile hiç ceza verilmez.
- Karşılıklı Hakaret: Tarafların birbirlerine karşılıklı olarak hakaret etmesi halinde, olayın niteliğine göre hâkim, her ikisinin veya birinin cezasını üçte birine kadar indirebilir veya hiç ceza vermeyebilir.
BÖLÜM 4: DİĞER HÜKÜMLER VE SORUŞTURMA USULÜ
- Kişinin Hatırasına Hakaret (TCK m. 130): Ölmüş bir kişinin hatırasına, en az üç kişiyle ihtilat ederek hakaret etmek de suçtur. Cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır.
- Mağdurun Belirlenmesi (TCK m. 126): Hakarette mağdurun ismi açıkça belirtilmese bile, ifadenin kimin hakkında söylendiği bağlamından açıkça anlaşılıyorsa ("Bizim apartmanın yöneticisi...") suç oluşur.
- Soruşturma ve Kovuşturma Koşulu: ŞİKÂYET (TCK m. 131):
- Kural: Hakaret suçu, mağdurun şikâyetine bağlıdır. Mağdur, fiili ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyette bulunmalıdır. Aksi halde şikâyet hakkı düşer.
- İstisna: Hakaretin, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenmesi hali şikâyete tabi değildir. Savcılık re'sen soruşturma yapar.
BÖLÜM 5: İNFAZ HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
- Uzlaştırma: Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hariç, hakaret suçunun tüm halleri uzlaştırma kapsamındadır. Dosyaların çok büyük bir kısmı, dava açılmadan uzlaştırma yoluyla kapanmaktadır.
- Ceza Türü: Hakaret suçunun temel cezasında hapis veya adli para cezası seçenek olarak sunulmuştur. Uygulamada, nitelikli haller dışında neredeyse her zaman Adli Para Cezası tercih edilmektedir.
- HAGB: Mahkûmiyet kararı verilse bile, sanığın sicili temizse Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı verilmesi son derece yaygındır.
- Hapis Cezasının İnfazı: Hakaret suçundan dolayı bir kişinin fiilen hapis yatması, ancak mükerrir (tekrar suç işleyen) olması veya çok ağır nitelikli bir halden çok yüksek bir ceza alması gibi son derece istisnai durumlarda söz konusu olabilir.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
Görüldüğü üzere hakaret suçu, tek bir maddeden ibaret olmayıp, ağırlaştırıcı nedenleri, özel savunma mekanizmaları ve ceza indirimleriyle oldukça detaylı ve teknik bir hukuki alandır. Özellikle sosyal medyanın yaygınlığı, ifade özgürlüğü ile kişisel saygınlık arasındaki çizgiyi her zamankinden daha hassas hale getirmiştir.
Bursa'da bir sosyal medya yorumu, bir komşu kavgası veya bir işyeri tartışması nedeniyle bu suçun tarafı olabilirsiniz. Mağdur iseniz, 6 aylık şikâyet süresini kaçırmamanız ve delillerinizi (ekran görüntüleri, tanıklar vb.) toplamanız; fail olarak itham ediliyorsanız, eyleminizin eleştiri kapsamında kalıp kalmadığı, haksız bir fiile tepki olup olmadığı gibi savunmalarınızı doğru bir şekilde yapmanız gerekir. Her iki durumda da, uzlaştırma müzakerelerinden olası bir dava sürecine kadar tüm aşamalarda bir ceza avukatından hukuki destek almak, haklarınızı en doğru şekilde korumanızı sağlayacaktır.
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
