Göçmen Kaçakçılığı Suçu Nedir? Cezası ve Yasal Süreçleri - TCK Madde 79 Kapsamlı Rehber
Av. Ahmet Keskin tarafından yazılmıştır.
Türk Ceza Kanunu (TCK) Madde 79, yasa dışı yollarla ülkeye sokulmaya veya ülkeden çıkarılmaya çalışılan kişilerin durumunu ele alan göçmen kaçakçılığı suçunu düzenlemektedir. Bu suç, uluslararası ve ulusal alanda ciddiyetle takip edilen, insan onurunu ve güvenliğini tehlikeye atan eylemleri kapsamaktadır. Özellikle son yıllarda yaşanan göç hareketliliğiyle birlikte, bu suçlamayla yargılanan veya bu alanda hukuki sorunlarla karşılaşan kişi sayısı artmıştır. Göçmen kaçakçılığı suçlamasıyla karşı karşıya kalan bireylerin, karmaşık hukuki süreçler ve ağır cezalar nedeniyle derin bir endişe yaşaması oldukça doğaldır.
İşte Türk Ceza Kanunu'nun 79. maddesi:
Türk Ceza Kanunu Madde 79:
(1) Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak haksız bir menfaat elde etmek amacıyla, bir yabancıyı yasadışı yollarla Türkiye'ye sokan ya da Türkiye'den çıkaran veya Türkiye'de kalmasına imkan sağlayan kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (2) Bu suçun; a) Mağdurların hayatı bakımından bir tehlike oluşturması, b) Onur kırıcı bir muameleye maruz bırakılarak işlenmesi, c) Silahla işlenmesi, d) Tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi, e) Üç veya daha fazla kişinin bir araya gelerek teşkil ettikleri örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarısından üçte ikisine kadar artırılır. (3) Bu maddede tanımlanan suçun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, örgüt kurucusu, yöneticisi ve üyeleri hakkında, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen diğer suçlardan dolayı da ayrıca ceza verilir. (4) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbiri uygulanır.
Bu makalede, TCK Madde 79 ışığında göçmen kaçakçılığı suçunun ne anlama geldiğini, hangi eylemleri kapsadığını, bu suçlamayla karşı karşıya kalan kişilerin hangi durumlarla karşılaşabileceğini, öngörülen cezaları, soruşturma ve yargılama süreçlerinin nasıl işlediğini ve bu süreçlerde dikkat edilmesi gereken kritik noktaları detaylıca ele alacağız.
Göçmen Kaçakçılığı Suçu Nedir? TCK Madde 79 Neyi Kapsar?
Türk Ceza Kanunu'nun 79. maddesi, göçmen kaçakçılığı suçunu, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak haksız bir menfaat elde etme amacıyla gerçekleştirilen üç temel eylemle tanımlar:
- Bir yabancıyı yasa dışı yollarla Türkiye'ye sokmak: Ülkeye giriş için gerekli yasal prosedürleri (vize, pasaport kontrolü vb.) bypass ederek, kişiyi Türkiye sınırları içine taşımak.
- Bir yabancıyı yasa dışı yollarla Türkiye'den çıkarmak: Ülkeden çıkış için gerekli yasal prosedürleri atlayarak, kişiyi Türkiye sınırları dışına çıkarmak.
- Bir yabancının Türkiye'de kalmasına imkan sağlamak: Yabancının yasa dışı yollarla Türkiye'de kalmasını kolaylaştırmak veya sürdürmesine yardımcı olmak.
Bu suçun en temel ve ayırt edici unsuru, eylemin "haksız bir menfaat elde etmek amacıyla" yapılmasıdır. Bu menfaat maddi olabileceği gibi, dolaylı bir çıkar da olabilir. Örneğin, bir yakınının yasa dışı geçişine yardım etmekle suçlanan kişi için de menfaat unsuru tartışma konusu olabilir, zira kanun "dolaylı menfaati" de kapsar. Bu, iyi niyetle yapılan yardımların dahi yanlış anlaşılması durumunda hukuki risk taşıyabileceği anlamına gelir.
Bu suçlama, genellikle sınır bölgelerinde veya büyük şehirlerde ortaya çıksa da, ülkenin iç kesimlerinde de (örneğin Bursa gibi merkezi konumdaki şehirlerde) konaklama, barınma veya ulaşım sağlama gibi şekillerde karşımıza çıkabilmektedir.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Maddi ve Manevi Unsurları (Yargıtay İçtihatları Işığında)
Göçmen kaçakçılığı suçunun oluşabilmesi için hem maddi hem de manevi unsurların bir araya gelmesi şarttır. Yargıtay'ın bu konudaki istikrarlı içtihatları, bu unsurların nasıl yorumlanması gerektiğini açıkça ortaya koyar.
Maddi Unsurlar:
Suçun maddi unsurları, gözlemlenebilir ve somut fiilleri ifade eder:
-
Fiil (Seçimlik Hareketler):
- Yasa dışı yollarla ülkeye sokma: Yabancının yasal giriş kapıları ve prosedürleri atlanarak Türkiye'ye getirilmesidir. Örneğin, kara sınırlarından gizlice geçirme, deniz yoluyla yasa dışı intikal sağlama.
- Yasa dışı yollarla ülkeden çıkarma: Yabancının yasal çıkış kapıları ve prosedürleri bypass edilerek Türkiye'den çıkarılmasıdır. Örneğin, kaçak yollarla Avrupa ülkelerine geçiş sağlama.
- Türkiye'de kalmasına imkan sağlama: Yabancının yasa dışı statüsünün devamına yönelik barınma, taşıma, gizleme gibi her türlü kolaylaştırma eylemi bu kapsamdadır.
- Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay 8. Ceza Dairesi'nin 2018/3951 E., 2019/3363 K. sayılı kararı gibi birçok kararında, seçimlik hareketlerden herhangi birinin icra edilmesinin suçun maddi unsurunu oluşturduğu ve bu fiillerin mutlaka fiziki taşıma şeklinde olması gerekmediği, kolaylaştırıcı her türlü eylemin yeterli olabileceği belirtilmiştir.
-
Mağdur (Yabancı): Suçun mağduru, yasal statüsü ne olursa olsun, ülke içinde veya dışında olan "yabancı" kişilerdir. Türk vatandaşlarına karşı bu suç işlenemez.
- Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, mağdurun rızasının suçun oluşumuna engel olmadığını, zira bu suçun kişiye karşı değil, devletin sınır güvenliğine ve düzenine karşı işlenen bir suç olduğunu vurgulamıştır.
-
Haksız Menfaat Elde Etme Amacı: Maddi unsurun en kritik öğelerinden biridir. Failin, fiili gerçekleştirirken, doğrudan (para alma gibi) veya dolaylı (bir yakınına yardım etme, nüfuz elde etme gibi) bir çıkar elde etme amacının bulunması gerekir. Menfaatin miktarı veya elde edilip edilmemesi önemli değildir, önemli olan bu "amaca yönelik kast"tır.
- Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay 8. Ceza Dairesi'nin 2017/14686 E., 2018/12586 K. sayılı kararında, suçun oluşması için "haksız menfaat sağlama amacı"nın yeterli olduğu, menfaatin elde edilmesinin zorunlu olmadığı ve maddi bir çıkar olmasının şart olmadığı açıkça belirtilmiştir. Bu durum, iyi niyetli gibi görünen ancak karşılığında bir beklenti barındıran eylemleri de kapsayabilir.
Manevi Unsur:
Suçun manevi unsuru, failin iradesini ve kastını ifade eder. Göçmen kaçakçılığı suçu, kastla işlenebilen bir suçtur.
- Kast: Failin, yasa dışı yollarla yabancıyı sokma/çıkarma/kalmasına imkan sağlama fiilini bilerek ve isteyerek gerçekleştirmesi gerekir. Ayrıca, bu fiili gerçekleştirirken "haksız bir menfaat elde etme" amacını da taşıması zorunludur. Yani, failin eyleminin, TCK Madde 79'daki tipik fiilleri ve "menfaat elde etme" amacını kapsadığını bilmesi gerekir.
- Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, failin eylemiyle elde etmek istediği haksız menfaati somut delillerle ortaya koymayı arar. Salt yabancıları taşımak veya barındırmak, eğer haksız menfaat amacı ispatlanamazsa, her zaman bu suçu oluşturmayabilir; duruma göre idari para cezası veya başka bir suç kapsamında değerlendirilebilir. Failin, taşıdığı kişilerin yasal statüsünü ve eyleminin yasa dışı olduğunu bilmesi gerektiği de vurgulanır. Örneğin, Bursa'nın trafik kontrol noktalarında veya otobüs terminallerinde yapılan denetimlerde yakalanan bir şüphelinin, taşıdığı kişilerin yasa dışı olduğunu ve bundan menfaat sağladığını bilip bilmediği, yargılama sürecinde detaylıca araştırılan temel konulardandır.
(Önemli Not: Yukarıdaki Yargıtay karar numaraları ve özetleri emsal niteliğinde olup, hukuki danışmanlık alırken güncel ve somut olaya özgü içtihatların ve dosyadaki delil durumunun detaylıca incelenmesi hayati önem taşır. Hukuk sistemimizdeki güncel değişiklikler ve Yargıtay'ın yeni kararları mutlaka takip edilmelidir.)
Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Cezası Ne Kadar? Kimler Sorumlu Tutulur?
TCK Madde 79, göçmen kaçakçılığı suçunu işleyen kişiler hakkında ciddi cezalar öngörür:
- Temel Ceza: Suçu işleyen kişi hakkında üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Adli para cezası, hakimin takdirine göre gün sayısı belirlenerek, günlük belirli bir miktar para ile çarpılması sonucu ortaya çıkan miktardır.
Cezayı Artıran Nitelikli Haller (Cezanın Yarısından Üçte İkisine Kadar Artırılması):
Kanun, suçun belirli koşullar altında işlenmesi halinde cezanın artırılacağını belirtir. Bu durumlar, suçun daha ağır sonuçlar doğurması veya daha organize bir şekilde işlenmesiyle ilgilidir:
- Mağdurların Hayatı Bakımından Bir Tehlike Oluşturması: Örneğin, kaçak göçmenlerin aşırı kalabalık veya güvenli olmayan araçlarla taşınması, denizde tehlikeli yolculuklar yaptırılması gibi durumlar.
- Onur Kırıcı Bir Muameleye Maruz Bırakılarak İşlenmesi: Kişilerin insanlık onurunu zedeleyici şekilde (istifleme, kötü muamele, aç susuz bırakma vb.) taşınması.
- Silahla İşlenmesi: Suçun işlenmesi sırasında silah kullanılması.
- Tüzel Kişinin Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi: Bir şirket, dernek veya vakıf gibi tüzel kişiliğin faaliyetleri kapsamında bu suçun işlenmesi.
- Üç veya Daha Fazla Kişinin Bir Araya Gelerek Teşkil Ettikleri Örgütün Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi: Bu, suçu organize bir suç örgütünün işlemesi anlamına gelir ve cezayı ciddi şekilde artırır. Bu durumda, ayrıca TCK Madde 78'deki örgüt kurma/yönetme/üyelik suçundan dolayı da ayrı ceza verilecektir.
Tüzel Kişilerin (Şirketlerin, Derneklerin) Sorumluluğu:
(4) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbiri uygulanır. Bir şirket, dernek veya vakıf gibi tüzel kişiliklerin göçmen kaçakçılığı suçuna karışması halinde, onlar hakkında da güvenlik tedbirleri uygulanabilir. Bu tedbirler, tüzel kişiliğin faaliyetlerinin durdurulması veya feshedilmesi gibi çok ciddi sonuçları doğurabilir.
Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Soruşturma ve Yasal Süreç Nasıl İşler?
Göçmen kaçakçılığı suçuna ilişkin soruşturma ve yargılama süreçleri, suçun uluslararası boyutu ve genellikle organize suçlarla bağlantısı nedeniyle oldukça karmaşık ve uzun olabilir. Bu süreçte dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
- Soruşturma Başlangıcı: Cumhuriyet savcılıkları, ihbar, şikayet veya kolluk kuvvetlerinin tespiti üzerine kendiliğinden (resen) soruşturma başlatır. Soruşturma genellikle gizlilik içinde yürütülür ve teknik takip, fiziki takip, telefon dinleme gibi özel soruşturma yöntemleri sıklıkla kullanılır.
- Gözaltı ve Tutukluluk: Delil toplama sürecinin hassasiyeti ve suçun niteliği gereği, şüpheliler hakkında gözaltı ve tutukluluk kararları sıklıkla verilebilir. Özellikle yakalama anında şüphelilerin hakları konusunda bilgilendirilmesi ve avukata erişimlerinin sağlanması büyük önem taşır.
- Delillerin Toplanması: Suçun "haksız menfaat" ve "yasa dışı yol" unsurlarının tespiti için delillerin toplanması kritik öneme sahiptir. Araç, kişi sayısı, seyahat rotası, iletişim kayıtları gibi birçok veri incelenir. Bu süreçte, örneğin Bursa'nın Gemlik, Mudanya gibi sahil ilçelerinde veya karayolu bağlantılarına yakın İnegöl, Orhangazi gibi ilçelerinde de sıkça operasyonlar yapılabilir.
- Mahkeme Süreci: Soruşturma sonunda yeterli delil bulunursa, iddianame düzenlenir ve dava açılır. Göçmen kaçakçılığı suçları, Türk yargı sisteminde Ağır Ceza Mahkemeleri'nin görev alanına girer. Yargılama sürecinde, suçlamaların niteliği, haksız menfaat unsuru, fiilin icra ediliş biçimi ve varsa nitelikli hallerin varlığı detaylı bir şekilde tartışılır.
Göçmen Kaçakçılığı Suçu Cezası Nedir? Ne Kadar Hapis Yatar? Cezanın Uygulanması
Göçmen kaçakçılığı suçlarından verilen hapis cezalarının infazı, diğer ceza infaz kuralları çerçevesinde gerçekleşir. Verilen cezanın miktarı, cezaevinde ne kadar kalınacağını doğrudan etkiler.
- Cezanın Uygulanması: Hüküm giyenler, ceza infaz kurumlarında verilen cezanın miktarına göre sürelerini tamamlarlar. Ceza infaz kurumunun tipi, verilen cezanın süresine ve suçun niteliğine göre değişebilir.
- Şartlı Tahliye (Koşullu Salıverilme) İmkanı: Verilen hapis cezasının miktarına göre koşullu salıverilme süreleri farklılık gösterir. Türk İnfaz Kanunu'na göre, süreli hapis cezalarında belirli bir oranın (genellikle 1/2 veya 2/3) cezaevinde geçirilmesi sonrası koşullu salıverilme imkanı doğar. Ancak nitelikli hallerin varlığı veya suçun örgütlü işlenmesi gibi durumlarda bu süreler uzayabilir.
- Denetimli Serbestlik: Koşullu salıverilme öncesinde denetimli serbestlik hükümleri de belirli şartlar altında uygulanabilir. Bu da, kişinin cezasının son kısmını denetim altında dışarıda geçirmesine olanak tanır.
- Zamanaşımı: TCK Madde 79'da, göçmen kaçakçılığı suçundan dolayı zamanaşımının işlemeyeceği belirtilmemiştir. Dolayısıyla bu suçta, Türk Ceza Kanunu'nun genel zamanaşımı hükümleri uygulanır. Soruşturma ve dava zamanaşımı süreleri, suçun üst sınırı dikkate alınarak belirlenir ve belirli bir süre sonra zamanaşımı gerçekleşebilir. Cezanın infazı açısından da infaz zamanaşımı süreleri mevcuttur.
Sonuç: Göçmen Kaçakçılığı Suçlamasıyla Karşı Karşıya Kalındığında Hukuki Destek Neden Önemlidir?
Göçmen kaçakçılığı suçlamaları, yasal süreçlerin karmaşıklığı, ağır cezai yaptırımlar ve özellikle uluslararası boyutları nedeniyle bireyler için büyük bir belirsizlik ve endişe kaynağıdır. Bu tür bir süreçle karşı karşıya kalan kişilerin, soruşturmanın ilk anından itibaren hukuki haklarını bilmeleri ve etkin bir savunma yapmaları hayati öneme sahiptir.
Delillerin toplanması, "haksız menfaat" unsurunun doğru yorumlanması, suçun maddi ve manevi unsurlarının titizlikle incelenmesi, varsa nitelikli hallerin doğru değerlendirilmesi ve adil bir yargılama sürecinin sağlanması için profesyonel hukuki destek elzemdir. Zira, bu suçlamaların doğası gereği, genellikle iddia makamı güçlü delillerle gelir ve kişinin savunması, hukuki bilgi birikimi gerektiren incelikli ayrıntılara dayanır.
Av. Ahmet Keskin olarak, insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne olan bağlılığımızla, tüm hukuki süreçlerde adaletin tecelli etmesi için titizlikle çalışmaya devam edeceğiz. Ülkemizde, özellikle de göç yollarının kesişim noktalarından biri olan Bursa'da (Osmangazi, Yıldırım, Nilüfer, Gemlik, İnegöl, Orhangazi, Karacabey, Mustafakemalpaşa, Mudanya, Kestel, Gürsu, İznik, Orhaneli, Keles, Harmancık, Büyükorhan, Yenişehir gibi çeşitli ilçelerde) göçmen kaçakçılığı suçlamalarıyla ilgili yargılamalar yapılmakta olup, bu davaların kendine özgü dinamikleri bulunmaktadır. Bu nedenle, hukuki süreçlerin profesyonel bir destekle takip edilmesi, hak kayıplarının önüne geçilmesi açısından kritik rol oynamaktadır.
Bursa Avukat Ahmet KESKİN
Popüler Yazılar
İŞ KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
